Wolf przys³a³ mi wczoraj w nocy program koncertu
. Oto ca³y tekst przez niego napisany:
Orient - Okcydent
Muzyka w czasach wypraw krzy¿owych
Kilka s³ów o tym jak powsta³a idea naszego koncertu.
Maciej Sa³añski przys³a³ nam tekst, opisuj±cy wizjê tegorocznego Festynu Historycznego w Chwarszczanach. Tekst mówi±cy o komandorii, najwa¿niejszej placówce zakonu w tej czê¶ci Europy le¿±cej na Szlaku Templariuszy, w przededniu wyprawy krzy¿owej:
„Do obozu przybywaj± pos³owie Saracenów - spodziewaj±c siê zastaæ w Chwarszczanach mistrza ¦wi±tyni. Dochodzi do rozmów. Wszystko jest na dobrej drodze jednak s³owa przypadkowo i pochopnie rzucone przez kogo¶ z dowódców Franków niwecz± ca³y wysi³ek. Pos³owie odje¿d¿aj± do swego umocnionego obozu ura¿eni i zdeterminowani wypleniæ Franków z Ziemi ¦wiêtej. Dochodzi do oblê¿enia obozu pos³ów i ich stra¿y przez wojska zakonne i przyby³ych krzy¿owców. Walka zostaje przerwana przez mistrza templariuszy i Saraceni w pokoju odchodz±. Atak na pos³ów pieczêtuje jednak nieuchronno¶æ ostatecznej wojny. Jeszcze tylko ostatnia msza, ustawienie szyków i oddzia³y ju¿ pod jednym dowództwem uroczy¶cie wyje¿d¿aj± w ostatni± dla wielu podró¿...”.
    Ale przez dwie¶cie lat istnienia pañstw krzy¿owców na Bliskim Wschodzie, przecie¿ nie tylko wojowano ze sob±, ale bez w±tpienia musieli siê spotykaæ w innych, twórczych sferach.
    Ten fragment tekstu zainspirowa³ nas do zaproszenia na nasz koncert przedstawiciela kultury bliskowschodniej, Mohammada Rasouli, znakomitego perskiego muzyka, mieszkaj±cego na stale w Warszawie. I ju¿ przy pierwszych próbach intuicje siê sprawdzaj±. Muzyka w czasach wypraw krzy¿owych, czyli XII i XIII wiek, chora³ gregoriañski i bizantyjski, pie¶ni trubadurów, truwerów i minnesingerów, laudy ¦w. Franciszka - operuj± pokrewnym jêzykiem muzycznym, modalno¶ci± tonów i rytmami poetyckimi. Tyle tylko, ¿e muzyka orientalna opiera siê do dzisiejszego dnia na tych staro¿ytnych kanonach. Zachowa³a wszelkie umiejêtno¶ci z tym zwi±zane, z improwizacj± w³±cznie, podczas gdy my jeste¶my skazani na mozoln± rekonstrukcjê.
    Jak spojrzymy na fakty historyczne, pewne ¶lady mog± nas doprowadziæ do rozumienia owej pokrewno¶ci.
Arabowie przejmuj± i rozszerzaj± od VIII wieku w³adanie nad Bliskim Wschodem, poznaj± i asymiluj± kulturê hellenistyczn± w wydaniu chrze¶cijañsko - bizantyjskim i tradycjê ko¶cio³ów wschodnich - monofizyckich, chaldejskich, Jakobitów, Koptów i Nestorian. Przejmuj± od ¶piewów chora³owych system modalny oktoechos powsta³y ju¿ w staro¿ytno¶ci zarówno greckiej jak bliskowschodniej. Ów system obowi±zywa³ równie¿ w zachodniej czê¶ci Morza ¦ródziemnego, w chora³ach przed-gregoriañskich ko¶cio³a ³aciñskiego
    Ju¿ od IX wieku muzu³manie panuj± nad olbrzymim obszarem wielokulturowym i wielowyznaniowym, ich kultura rozkwita by w czasach krucjat, pod panowaniem ludów tureckich dochodziæ do pe³nej dojrza³o¶ci cywilizacyjnej, wyra¿onej w poezji i muzyce pod wp³ywem wielkiego ponad religijnego ruchu mistyczno - filozoficznego, sufizmu. Jego najwiêkszym przedstawicielem w pierwszej po³owie XIII wieku jest perskiego pochodzenia duchowny, muzyk i poeta Moulana D¿alaloddin Rumi. Po emigracji (najazdy mongolskie) jako dziecko z pogranicza persko - tad¿yckiego - kraina Chorasanu - tworzy³ on w anatolijskim mie¶cie Konia, które od niedawna zdobyli Saraceni z r±k Bizantyjczyków. Jeszcze za ¿ycia Rumiego wiêkszo¶æ mieszkañców stanowili tam chrze¶cijanie. A niedaleko na po³udnie i na wschód od Konii znajdowa³y siê granice dwóch pañstw krzy¿owców.
    Jakimi drogami dok³adnie dotar³a suficka poezja mistyczno mi³osna do Prowansji, czy przez Bogumi³ów i Katarów, czy te¿ blisko¶æ do pañstw saraceñskich w Hiszpanii, to dzi¶ trudne do prze¶ledzenia, ale jednak jej pokrewieñstwo z poezj± Trubadurów, Truwerów i Minnesingerów, wydaje siê bezsprzeczne. Wiele z trubadurów by³o uczestnikami wypraw krzy¿owych, miêdzy nimi tak barwna postaæ jak Ryszard Lwie Serce (po arabsku
qalb el-nimr co jest symbolicznym szyfrem sufi), którego brata Johna oskar¿ono o konszachty z w³adzami saraceñskiego Maroka.
Równie¿ pierwsza Lauda stworzona przez ¦w. Franciszka Il Cantico del Sole (Kantyk s³oñca), której melodia niestety nie zachowa³a siê, zdradza dziwne pokrewieñstwo z naukami mistrzów sufickich. Wiemy tylko, ¿e ¦w. Franciszek by³ uczestnikiem V wyprawy krzy¿owej, ¿e by³ przyjêty z honorami przez Su³tana Malik el-Kamil do jego obozu nad brzegami Nilu pod oblê¿on± twierdz± Damietty.
    Ten sam Su³tan 10 lat pó¼niej, na mocy traktatu z Jafy przekazuje, bez uronienia jednej kropli krwi, upragnion± Jerozolimê przywódcy szóstej wyprawy krzy¿owej, cesarzowi Fryderykowi II, na okres 10 lat. Ten europejski w³adca, wychowany na normañskiej Sycylii pe³nej wp³ywów arabsko - bizantyjskich, organizuje, po koronowaniu siê na króla Jerozolimy, wyrafinowany dwór pe³en artystów, muzyków i mêdrców. Tak¿e pod wra¿eniem tych wydarzeñ, minnesinger niemieckich w³adców, Walther von der Vogelweide, tworzy swój s³ynny utwór -
Palaestinalied.
Program koncertu:Popule meus, Chora³ Gregoriañski, Improperia Wielkiego Pi±tku znane ju¿ w tradycji Chora³u starorzymskiego z
Trishagionem, przyjêtym z tradycji Bizantyjskiej
Alleluja, Chora³ Mozarabski
Improwizacja muzyki perskiej w modusie
ShushtariMuget ir schouwen waz dem meien, Mailied czyli pie¶ñ majowa minnesingera - Walther von der Vogelweide (oko³o 1170-1230)
Fortz chausa es, Planh czyli lament trubadura prowansalskiego - Gaulcem Faidit (oko³o 1170-1205) na ¶mieræ Ryszarda Lwie Serce
Magdalena degna da laudare, Lauda franciszkañska ze zbioru Laudario di Cortona (XIII w.)
Improwizacja muzyki perskiej w modusie
EsfahanJhesu Crist, Modlitwa ostatniego trubadura z Prowansji – Guiraud Riquier (oko³o 1230-1300)
Nu alrest lebe ich, (oko³o 1228),
Palaestinalied czyli pie¶ñ o Ziemi ¦wiêtej - Walther von der Vogelweide (oko³o 1170-1230)
Chanterai por mon coraige, (oko³o 1189) Chanson de Croisade czyli pie¶ñ krucjat truwera Guiot de Dijon (pó¼ny XII w.)
Madre de Deus, ze zbioru pie¶ni trubadurów
Cantigas de Santa Maria o cudach i ku chwa³y Naj¶wiêtszej Panienki, manuskrypt z dworu króla Alfonsa X zwanego M±drym, Kastylia (XIII w.)
O Matce Bo¿ej Poczajewskiej, tradycyjna pie¶ñ ukraiñska lirnicka o cudownym uratowaniu klasztoru w czasie najazdu tureckiego w 1675 roku
Morde budam, zende shodam (Martwy by³em, oto ¿yjê) recytacja poezji D¿alaloddina Rumiego po persku i improwizacja na dafie
Heu! Heu! Heu! michi misere, Lament Euphrosine z miraklu o Cudach ¦w. Miko³aja (XII w.)
Salve Regina, Chora³ Gregoriañski wg. tradycji Templariuszy, z manuskryptu pochodz±cy z Bazyliki Grobu ¦wiêtego w Jerozolimie zachowany w Chantilly (XII w.)
Wykonawcy - Schola Teatru Wegajty w sk³adzie:Swiet³ana Butskaya, Ma³gorzata D¿ygad³o-Niklaus, Katarzyna Enemuo, Monika Pa¶nik-Petryczenko, Serhii Petrychenko, Johann Wolfgang Niklaus
oraz go¶cinnie Anna i Mohammad Rasouli.