Zale¿y do czego. Z tego co wiem - do szachów przede wszystkim drewno. Widaæ na ikonografiach. Sam takie robi³em nieraz i nikt siê do nich nie przyczepia³ na turniejach. Wa¿na rzecz, ¿e czarno-bia³a szachownica wesz³a bodaj¿e dopiero w XV wieku, wcze¶niej by³a jednolita podzielona na pola liniami.


Do hnefatafla itp. wikiñskich gier ze skóry lub lnu. Ponoæ znaleziono gdzie¶ tak¿e podstawê kamienn±. Jak siê dogrzebiê do ¼ród³a czy znaleziska. Póki co, nie dam sobie za to rêki uci±æ.

Witam.
Dziêki za pomoc.

Mam jeszcze dwa pytanka. Jak robiæ linie na tych lnianych planszach, wyszywaæ malowaæ, albo mo¿e w jaki¶ inny sposób. I drugie pytanie jak wygl±da³y i z czego by³y wykonywane pionki do m³ynka i do hnefetafla.

Pozdrawiam.

Zasadniczo z czegokolwiek. Zazwyczaj mia³o siê tylko planszê, a pionki robi³o siê z tego co akurat by³o pod rêk± (¿o³êdzie, kamyczki itp.). Znajdowane s± ró¿nego rodzaju pionki ale czesto trudno okre¶liæ do jakiej gry s³u¿y³y.

Przegl±daj±c w ksiêgarni naprêdce Acta Militaria Mediaevalia, tom III trafi³em na artyku³ o pó¼no¶redniowiecznym buzdyganie z Chojnowa, który mia³ w rêkoje¶ci sk³adan± planszê do backgammona. Nie mia³em czasu wczytywaæ siê tekst, ale na podstawie zdjêcia s±dzê, ¿e by³a metalowa (mosi±dz?) Po szczegó³y odsy³am do tej w³a¶nie publikacji. Proszê siê mnie te¿ nie pytaæ, w jaki sposób da siê tak posk³adaæ planszê, aby wesz³a do rêkoje¶ci...

Pomys³ i¶cie szatañski. Nie patrz±c na zdjêcie, to jedyna rzecz jaka mi przychodzi do g³owy to po prostu rêkoje¶æ pusta w ¶rodku. Sredniowiecze zaskakuje ca³y czas.

Na tych planszach lnianych chyba skuteczniejsze bêdzie wyszywanie, a zajmie to max jedno popo³udnie. Jednak zdecydowanie bardziej polecam skórê, przynajmniej do hnefatafla, linie wypala siê i jest szybko, dok³adnie i ¶licznie.

W temacie figur szachowych to powiem tak, ze s± znaleziska rze¼bionych figurek z: kamienia, drewna, rogu. Niektóre s± naprawdê fenomenalne.
http://www.larsdatter.com/games-board.htm
Bardzo dobra stronka.

W hnefataflu w³a¶nie czêsto kamyczki, szklane paciorki, kawa³ki drewna obrobione na podobny kszta³t... Wa¿ne jest, zeby król by³ wy¿szy ni¿ pozosta³e pionki. Kszta³t by³ z regu³y prosty, czesto spotyka³em siê z zaokraglonymi sto¿kami po prostu.

Nie orientuje siê kto¶, kiedy powsta³y warcaby?

Uscislajac temat szachow - poczatkowo figury mialy charakter symboliczny i przyjmowaly geometryczne ksztalty, bierki figuralne (dla terenow Europy Srodkowej) pojawily sie u schylku XII w. We Wrocalwiu, na pl. Uniwersyteckim (pod obecnym budynkiem Wydzialu Prawa UWr) znaleziono figure rycerza w helmie z kolczuga, interpretowana jako bierka szachowa (pion lub wieza). Z tego co pamietam figura ta wykonana jest z poroza jelenia - czyli prezentuje produkt sredniej klasy (najbogatsze byly np. z kosci sloniowej). Datowania jest na pozne sredniowiecze, nie pamietam jednak jak dokladnie. Szerzej powinno byc w ktoryms z tomow Wratislavia Antiqua. Przekartkuje bedac w domu, moze wrzuce skan.

Co do samej szachownicy. Plansze mialy jasne i ciemne pola znacznie wczesniej niz przytoczony wyzej XV wiek. Odsylam do miniatury z Ksiegi Gier Alfonsa X (schylek XIII w.) lub Kodeksu Manesse z poczatku XIV w. Na terenach niemieckich (Nadrenia) znane sa takze plansze szachowe wykonane z wypalonej gliny, co byc moze swiadczy o upowszechnieniu gry - trafila pod strzechy.

W przeciwienstwie do skladanych w kasetke plansz szachowych, juz od XII wieku znane sa takie plansze do trik-traka. Mowiac o grach planszowych nie mozna takze zapominac o mlynku.

Pozdrawiam
Max

Nie wiem jak hnefatafl, ale tutaj obejrzeæ mo¿na bardzo interesuj±c±, aczkolwiek nietypow± podstawê pod m³ynki;)


Tryktrakowa kasetka z terenów Skandywanii z 1150 roku:
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik


Co by tu sobie machn±æ na sezon? Sk³adan± planszê w wa³ku do ciasta? Albo nie. Namalujê na stolnicy;)

W³a¶nie jestem w trakcie zbierania info o grach stricte XIII w. I pewne ciekawostki od ludzi ze ¶wiata otrzymuje. Np. Sally Wilkins twierdzi, i¿ warcaby w XIII w. to tylko p³d. Francja. Ale sa jeszcze 12 Men Morris (wg. Alfonsa X) czyli Alquerque - przodek warcabów.
Najnowsza hipoteza zaprezentowana w kwietniu w Lizbonie przez naukowca z WB - szachy jako najmniej popularna gra ¶redniowiecza (przew³om XIII o ca³y XIV w.) - tak wychodzi jemu i jego asystentom po badaniach lingwistycznych w Anglii i Francji (ten¿e okres). Nazwy szachó czêsto siê zmieniaj±, natomiast nazwa warcabów pozostaje niezmienna w tamtym kregu kulturowym. To w skrócie.
Alex de Voogt (historyk ¶wiatowej klasy specjalista od mancali i paru innych gier) zada³ mi ostatnio ciekawe pytanie - czy dla okresu pó¼nego ¶redniowieczna nie mamy w Polsce znalezisk plansz do gry mancala (w miastach portowych). Twierdzi, i¿ kilka fragmentów dlka pó¼nego ¶redniowiecza jest znalezionych w miastach portowych pó³nocnych niemiec. O ile to prawda, to mo¿e by interesuj±ce... Mancala w ¶redniowiecznej europie.
I co do tego t³umaczenia ksiêgi ALfonsa X - dr SONJA MUSSER GOLLADAY, autorka, ju¿ zlikwidowa³a stronê. W chwili obecnej Sonja poda³a mi adres z plikiem pdf - mo¿ecie znale¼c TUTAJ.

Edycja 27.VI.2008:
W³asnie otrzyma³em maila od dr U. Schadlera - to a propo "Ksiêgi Gier", cytujê fragment: "A new commented edition with german translation by myself and the late Ricardo Calvo is about to appear this year (finally!)"

Obiecalem wczesniej pare obrazkow. (Moga byc troche odksztalcone - skaner nawalil wiec fotografowalem.)

Figurka szachowa z pl. Uniwersyteckiego we Wroclawiu.


i kolejne:









Wszystko z:
Wachowski K., Witkowski J. 2005. Henryk IV Prawy - Homo oeconomicus czy homo ludens [w:] Wratislavia Antiqua t. 8. Slask w czasasch Henryka IV Prawego, Wroclaw.

Jesli jeszcze cos mi wpadnie w rece - podrzuce. Pozdrawiam

EDIT (13.08):

Buszuje dalej, i oto kolejne obrazki...

Zabytek z Elblaga, zapewne dobrze znany Skautowi:


i analogie:


Wszystko za (tam szerzej i bibliografia) :
Stempin A. 2006. Figurka szachowa z Elbl±ga [w:] Fontes Archaeologici Posnanienses t. 42, Poznan.

Pozdrawiam ponownie.

EDIT (15.08):

Znow dorzucam obrazki. Czy ktos w ogole jest nimi zainteresowany, bo obawiam sie, ze troche zasmiecam... :/

Tym razem krol i wieza z Francji za http://www.photo.rmn.fr/.





i opis ze strony (wklejam jak w oryginale):

Image number : 91-000244-02
Inventory Number : CL11285
Collection : Objets d'art
Title : Piece d'échiquier : roi
Photo Credit : ? RMN / Droits réservés
Period : 14th century, Middle Ages
Technic/Material : ivory
Location : Paris, musée national du Moyen Âge - Thermes de Cluny

Image number : 91-000240
Inventory Number : CL11286
Collection : Objets d'art
Title : Piece du jeu d'échec : tour
Photo Credit : ? RMN / Droits réservés
Period : 14th century, Middle Ages
Technic/Material : ivory
Location : Paris, musée national du Moyen Âge - Thermes de Cluny

Pozdrawiam!

Znamy, znamy. Polecam dodatkowo stronkê British Museum - tam równiez sporo interesuj±cych informacji i zdjêc. By³a swego czasu wystawa przygotowana przez dr Irvinga Finkela (baardzo sympatyczny cz³owiek i troszkê zna polski ) - "Across the Board: Around the World in 18 Games" - http://www.twmuseums.org.uk/acrosstheboard/games/ . Calkiem interesuj±ca wystawa.

Symulator z podanego linku nauczy³ mnie graæ w m³ynki. Dziêki, Skaucie!:) Mam tylko jedn± w±tpliwo¶æ, której wolê nie rozwiewaæ jedyne przy pomocy podanej na stronie instrukcji. Czy wygrywaj±c pierwsz± rozgrywkê mam prawo zabraæ przeciwnikowi dowolny pionek? Na symulatorze znikaj± tak szybko, ¿e nie mam czasu zapamiêtaæ które to i domy¶liæ siê zasady:)
No i ta wersja jest niesprawiedliwa. Kiedy przegram, tracê pionek i mogê kontynuowaæ; je¶li za¶ wygrywam w pierwszym rzucie, symulator siê poddaje.


Gdyby za¶ kto¶ mia³ ochotê pograæ sobie w tabluta, tutaj mo¿na tego dokonaæ z przeciwnikiem innym ni¿ wirtualny. Chyba, bo jak na razie nie próbowa³am:]

Proponujê bardziej uznane zasady: tj nie wolno zabieraæ pionka przeciwnika który jest czê¶ci± m³ynka. No chyba ¿e s± to 3 ostatnie pionki przeciwnika
W³asnie zakoñczy³em projekt w moim Muzeum "Podróznicy w czasie. dawne gry i zabawy. Czyli - rekonstrukcje zabawek danwych, g³. z Elblaga i dawnych gier planszowych. 21 zajêc muzealnych, prawie 500 dzieci, 4 spotkania weekendowe warsztatowe z prawie 300 uczestnikami...
A z takimi warsztatami czyli ze stoiskiem z grami: do zobaczenia podczas Oblêzenia Malborka. I mo¿e jeszcze gdzies w Polsce...
A wtym roku niektórzy mieli mozliwo¶c poznania stoiska m.in. na festiwlau w L±dzie, na Oblê¿eniu Malborka, na dniach Tczewa, w Warszawie...
No i ruszam z pracmai nad polsk± edycj± tego typu wystawy co zrobilo British Museum. Czyli kwerenda po polskich muzeach rozpoczêta. Jak macie jakies informacje odno¶nie pionków (ciekawych) i plansz do dawnych gier w polskich zbuorach to podpowiedzi mile widziane
Trochê linków do stron z grami online dawnymi znajdziecie tutaj

Zawsze wiedzia³am, ¿e chcê do Elbl±ga...

A gdyby znalaz³a siê okazja (w akcie desperacji mogê szukaæ), to sz³oby wam przyjechaæ z tymi stoiskami do Krakowa?:D

Ani to pionek, ani to plansza, ale zawsze co¶ - ko¶æ do gry ze zbiorów Instytutu Archeologii UJ. Mogê siê zapytaæ ludzi stamt±d, czy nie maj± tego wiêcej.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznikKliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Zdjêcie z katalogu zesz³orocznej wystawy Kolegia uniwersyteckie ¶redniowiecznej Europy. Ca³a reszta podobnych eksponatów by³a z Elbl±ga ;)

Trochê temu wspomina³em ju¿ w tym w±tku o ciekawej planszy do sto³ów.

Co do kostek do gry ze ¶redniowiecznego Elblaga - co ciekawe, ponad po³owa znalezionych jest oszukana. Jedna ma nawet wykrêcany bok z 4 oczkami i pusta w ¶rodku