Witam

Wie ktos moze jak jest z histerycznoscia tych dwoch warzyw na Slasku ??
chodzi mi o przelom 14 i 15 wieku
czy papryke znano jako swieze warzywo czy raczej zasuszone etc


Pozdrawiam

Marchewa jest jak najbardziej historyczna :grin:
a papryka to chyba z Kolumbem przyjecha³a.

Papryka pochodzi z tropikalnej Ameryki, a marchew, tak jak inne baldaszkowate (kminek zwyczajny, koper ogrodowy, koper w³oski, any¿, pietruszka zwyczajna, kolendra siewna, pasternak czy seler) s± "szeroko rozpowszechnione w pozatropikalnych okolicach pó³kuli pó³nocnej jako ro¶liny stepowe, bagienne, ³±kowe i le¶ne", czyli akurat w Europie , cytat za "Botanik±" Edwarda Strasburgera.

Marchewka w dzikiej postaci jest bia³a :P

Ale do¶æ wcze¶nie zaczê³a byæ uprawiana w ogrodach zakonnych, to mo¿e siê zarumieni³a...

W pierwszym numerze Dragonów w artykule "Illegal substances" pisz±: wiêkszo¶æ marchewek jedzonych w ¶redniowieczu prawdopodobnie by³a odmiany bia³ej lub ¿ó³tej. Menagier de Paris wspomina pomarañczow± marchew na koñcu XIV stulecia, ale by³o to jedyne warzywo, które musia³ opisaæ swojej ¿onie: "Marchew to czerwone korzenie sprzedawane w Halach na pêczki i w ka¿dym pêczku znajduje siê jedna bia³a"
Kto to jest Menagier de Paris? Czy chodzi tu o jaki¶ utwór literacki?
Przyznam siê, ¿e nigdy nie widzia³am bia³ej marchwi , a ¿ó³t± to chyba tylko zwyk³±, m³od±.
No i jeszcze - prze³om XIV i XV w to ju¿ chyba bardziej zaawansowana sztuka ogrodnicza, zw³aszcza na ¦l±sku, gdzie okres wegetacji jest d³u¿szy, wiêc chyba spokojnie mo¿na u¿ywaæ naszej marchwi o du¿ej zawarto¶ci karotenu.

off topic (no prawie)
Pomarañczow± marchew wyhodowali Holendrzy (zdaje siê ¿e XVI, albo XVII wiek)

Widzê tu wyra¼n± sprzeczno¶æ... Gdzie jest napisane, ¿e Holendrzy?

No i czy jeste¶my zmuszeni u¿ywaæ pomarañczowej marchwi, bo innej nie ma? Innymi s³owy: GDZIE mo¿na kupiæ bia³± marchew, albo chocia¿ jej nasiona?

Widzê powoli p±czkuj±cy nowy trend ultrasowy- powrót do pierwotnych ro¶lin jadalnych.

My¶lê,¿e mo¿naby pogadaæ z jakimi¶ genetykami,¿eby specjalnie dla RR z powrotem wychodowali ro¶liny genetycznie takie jak w ¶redniowieczu(je¶li s± jakies które siê nie zachowa³y w pierwotnej postaci).

Id±c dalej- przed wej¶ciem na jak±¶ imprezê,staliby smutni panowie z laboratorium i badali czy dane bractwo nie ma czasem ro¶lin genetycznie zbyt nowoczesnych

czasem, jak siê marchew hduje z nasion zdarzaj± siê ormy atawistyczne - bia³e, niestety we wszystkim innym ( np wielko¶æ) podobne do normalnej hodowlanej. Gdyby siê kto¶ zwi±zany z rolnictwem bardzo upar³, mo¿e spróbowa³ by takow± wychodowaæ?

Jesli chcemy by tak wierni epoce i podawac biala marchew to mozemy podac pasternak, ktory jest bialy ma smak podobny do marchwi i wyglad tez. Niewiem czy przypadkiem nie jest to biala odmiana marchwi??

Nie, pasternak (zwyczajny) to pasternak -Pastinaca sativa, marchew (Daucus carota) nale¿y do tej samej rodziny, podobnie jak seler, pietruszka, koper i wiele innych warzywek.

Mam nadziejê ¿e nie zrobi³em b³êdu w ³aciñskiej odmianie

Pasrernak jest ultrahistorycznym warzywem, bodaj najpowszechniejszym obok kapusty i cebuli przed XIX hegemoni± ziemniaka. Nasiona s± dostêpne w handlu (sklepy ogrodnicze, napewno sprzedarz wysy³kowa) i mo¿na by pomy¶leæ o promowaniu pasrernaku w¶ród znajomych dzia³kowiczów i rolników. Jest to korzeñ bardziej podobny do pietruszki ni¿ marchewki, ale delikatniejszy w smaku. Nie ma tak intensywnej "pietruszkowo¶ci" jak seler czy pietruszka. Mo¿na je¶æ na surowo lub duszony, jest do¶æ miêkki. Polecam.
Odradzam próby znalezienia i zbierania dzikiego pasternaku, pietruszki czy marchewki. Baldaszkowate s± do siebie bardzo podobne, za¶ s± w¶ród nich zawieraj±ce ¶miertelnie truj±ce substancje (np cykuta) szczwó³, szalej, blekot.
Co do fanów ultrahistoryczno¶ci, to ¶mia³o mo¿na w ostateczno¶ci prze¿yæ kilka dni bez jedzenia bez wiêkszej szkody dla zdrowia, rzecz powszechna jeszcze nie tak dawno na przednówku, nie mówi±æ o ¶redniowieczu. Bêdzie historycznie! Nie mówiê tego jako ¿art.

Dzika marchew wystêpuje i obecnie na terenie Polski Daucus carota. Korzeñ ma palowy, twardy i ³ykowaty, nie nadaje siê do wcinania.

Marchew uprawna, jej odmiany pochodza najprawdopodobniej z Iranu, trudno powiedzieæ, kiedy dotar³y do Europy ¶rodkowej, ale dawno temu. By³y ¿ó³te, bia³e, pomarañczowe i czerwone!

Marchew czerwona barwi³a wszystko jak buraczki.

Holendrzy ok XVI - XVII wieku zabrali siê za marchew i wychodowali pomarñczow± odmianê, aby by³o du¿o karotenu (nie tacy g³upi byli).

¯ó³t± marchew (nasiona) mo¿na kupiæ w sklepach dla rolników jako tzw. pastewn±. Nie jad³em, nie wiem czy dobra.

A zast±piæ nale¿y brukwi±. Do kupienia w supermarketach jak i na zwyk³ym rynku. Znana od wczesnego ¶redniowiecza.

Jak sobie pójdziemy w jakies krzoki, albo na jakie¶ ³±czki to najpewniej znajdziemy Daucus carota ssp. carota ro¶linke naturalnie wystêpuj±c± w stanie dzikim na terenie Europy, jak to u form dzikich bywa korzonek jest u niej cienki i bia³awy. nie powiem jak j± rozpoznac na polu bo jeszcze kto¶ mi j± z blekotem albo innym "baldaszkace" jak to u nas mawiaj± pomyli i bedzie nieszczêscie:-) A to pomarañczowe cos co teraz wcinamy to powsta³o sobie w wyniku krzy¿ówki Daucus carota ssp. carota z Daucus maxima, pochodzacej sobie z krajów ¶ródziemnomorskich i nazywa sie to to Daucus carota ssp. sativa
Marchewkê t± bia³± lub lekkawo ¿ó³t± wcinano w Grecji i Rzymie, ponoæ lubi³ ja tez Karol Wielki. Ci okropni Germani uprawiali j± juz oko³o 5000 lat p.n.e...
Dzi¶ Daucus carota ssp. carota jest spokoja ro¶link± któr± wielu traktuje jako chwast, szkoda bo jest ca³kiem smaczna:-)

A to to faktycznie pochodzi z Ameryki ¦rodkowej a zawlekli to do Europy Hiszpanie, gdzie¶ tak pod koniec XV lub na poczatku XVI wieku. Uprawiano ju¿ ja u Niemców w po³owie XVI wieku,a chwile pozniej do Madziarów, którzy strasznie j± pokochali:-)

Kolo mojego domu rosna dziko te biale marchewki . Na poczatku zastanawialem sie co to jest , myslalem ze pietruszka ale jak sprubowalem to rzeczywiscie marchew . Jest bardzo drobna , cieniutka i taka jakby wloknista

czo³em
dzi¶ z rodzicami na dzia³ce kopa³em miêdzy innymi marchewke. w jednej odmianie, takie o gigantycznych wrêcz korzeniach, na oko³o sto korzeni normalnych trafia³ siê jeden bia³y. przynios³em wiêc te bia³e korzenie i mam zamiar je skonsumowaæ. tylko zastanawiam siê co mam z nich upichciæ...
macie jakie¶ sugestie? próbowa³ kto¶ ju¿ tej odmiany?
tylko lojalnie informuje - nie wcinam zwierz±tek, tak wiêc proszê o pyszny przepis na warzywne danie w bia³± marchewk±
pozdrawiam

edit:
jako, ¿e mam aparacik cyfrowy, zrobi³em marchewkom zdjêcie - ta z lewej to zwyk³y egzemplarz z tej odmiany

Witajcie przedmówcy moi mili.
Zrobi³ siê tutaj ma³y charmider z tymi warzywami wiec jako ogrodnik z wykszta³ecnia i zamilowania podaje jedyne i prawdziwe inoframcje o marchwii i papryce:

1.Marchew zwyczajnia(Daucus carota subsp. sativus) bo to odniej pochodz± wczesne odmiany europejskie o barwie bia³ej i fioletowej, uprawiana by³a w ca³ej europie ju¿ w XIII wieku ale na szersz± skale dopiero w XVII kiedy holendrzy wyhodowali odmianu o korzeniu ¿ó³tym i pomarañczowym a jednocze¶nie o przed³u¿onym okresie wegetacji.
Obecnie marchew o bia³ym korzeniu wystêpuje w formie zdzicz³ej,reszta kolorów jest dostepna, chociaz z fioletowym jest troche problemów.

2.Papryka roczna(Capsicum annuum) pochodzi z ameryki ¶rodkowej jedna z najstarszych ro¶lin uprawnych nowego ¶wiata (uprawa juz przed 5200 rokiem p.n.e.) Do europy przywieziona z koñcem XV wieku sk±d szybko rozprzestrzeni³a siê w afryce i azji.W polsce znana by³a dopiero po 1570 a dobrze znana w ca³ej polsce XVII wieku.

My¶le ¿e ten ma³y wywód rozja¶ni³ troche temat.

Pozdrowienia dla Trola

Ogrodnik

Witaj Ogrodniku...:-)

Obawiam siê, ze z marcheweczk± nic a nic nie pokrêci³em a i przy papryczce nie mam sobie prawie nic do zarzucenia, opiera³em sie na literaturze naukowej a nie na w³asnych wymys³ach. Natomiast ja mia³bym zastrze¿enia co do twych informacji na temat marcheweczki, pierwszego byka strzeli³es juz na pocz±tku t³umacz±c nazwê Daucus carota subsp. sativus jako marchew zwyczajna, natomiast ja z przykro¶ci± stwierdzam i¿ jest to marchew siewna i niestety z uwagi na ten startowy b³ad reszta informacji si³± rzeczy jest nieprawdziwa.
Ja za¶ przepraszam za pomy³kê w nazwie ³aciñskiej zamiast sativus da³em nieopatrznie sativa. Swoj± drog± wszystko moze zalezeæ te¿ od ¼ród³a z jakiego kolega korzysta³, je¶li mo¿na prosi³bym o jego podanie a wtedy i ja podzieli³bym sie tym skad ja czerpiê informacje.

Pozdrawiam Botanik:-)z wykszta³cenia i zami³owania

Daucus carota L. - jest to marchew zwyczajna.

Subsp. sativus, jak nazwa wskazuje, jest to podgatunek marchwi zwyczajnej - podgatunek uprawiany przez cz³owieka, wyhodowany w obecnej postaci w Holandii, w drodze selekcji po¶ród uprawianych ówczesnie marchewek.

Nazwa wg najszerszego obecnie dla Polski zbioru, jakim jest Flowering plants and pteridophytes of Poland autorstwa Zbigniewa Mirka, Haliny Piêko¶-Mirkowej, Adama Zaj±ca i Marii Zaj±c, Instytut Botaniki PAN, Kraków 2002.

O i takie posty bardzo lubiê, rzeczowo i na temat. Lista, któr± przytaczasz jest naszym krajowym wyznacznikiem aktualno¶ci nazewnictwa botanicznego, cieszê siê równie¿, ¿e wyja¶ni³e¶ znaczenie skrótu subsp. Swoj± drog± sam nieco mo¿e zbyt obcesowo napisa³em o pomy³ce kolegi Martina von Horzela, ale skoro juz podaje sie podgatunek to niestety trzeba byæ konsekwentnym.

Pozdrawiam

Witaj Radku
Co do t³umaczenia ³aciñskiej nazwy mamy racje oboje, poniewa¿ mo¿na j± t³umaczyæ jako siewn± (doslowne t³umaczenie wyrazu sativus) lub zwyczajn± a nawet ogrodow± zalezy to wszystko od literatury z której korzystamy i tego jak nas nauczono.

a tu i teratura z której korzystam:
leksykon ro¶lin leczniczych PWRiL pod redakcj± A.Rumiñskiej i A. O¿arowskiego
warzywnictwo podrêcznik dla techników - praca zbiorowa
botanika Janowskich i Radomskiego dla AR w Krakowie

Sprostowanie:
Niemia³em zamiaru wytykaæ nikomu b³edów tylko troche posk³adac do kupy wszystkie te informacje jakie siê tu pojawi³y. I cma³e pytanko do Ciebie Jak przet³umaczysz Daucus carota var. carota

Witaj Martinie:-)

Niew±tpliwie masz sporo s³uszno¶ci, lubiê jasne sytuacje wiêc po zapoznaniu sie z nieco szersz± literatur± t³umaczenie przez Ciebie nazwy Daucus carota subsp. sativus - jako marchew zwyczajn± nie moge poczytaæ za ewidentny b³±d, lecz w ¶wuetle tego co mnie uczono za ciut niedok³adne podanie nazwy. W niektórych ¿ród³ach masz racjê stosuje siê nazwê przez Ciebie podan±,nieniejszym wycofuje wiêc zarzut strzelenia byka:-), dzieki temu przynajmniej nieco wiecej sie dowiedzia³em. Co do historii ewolucji odmian "marchewek", zdania tez s± podzielone, wiêc ka¿dy moze mieæ racjê:-)

Co do Twego pytania, Daucus carota subsp. carota- to wedle np. Podbielkowskiego marchew zwyczajna, natomiast var. carota hmmm, varietas sugeruje odmianê? ale jak±? karotkê??..musia³bym zajrzeæ jeszcze do listy Mirków i Zaj±ców i klucza Rutkowskiego, moze tam co¶ ciekawszego znajdê.

Co za¶ sie tyczy literatury

"Botanika" Szweykowskich PWN 1997
"S³ownik Botaniczny" pod redakcj± Szweykowskich 1993
"Ro¶liny u¿ytkowe" Z. Podbielkowski 1992
"Klucz do oznaczania ro¶lin naczyniowych.." Rutkowskiego
"Dzieje upraw i roslin leczniczych" M. Nowiñski 1983
"Dzieje upraw i ro¶lin uprawnych" M. Nowiñski 1970

to tyle je¶li chodzi o podstawy:-)

Pozdrawiam i przepraszam za moj± jak siê okaza³o nie do koñca s³uszna krytykê

Witaj Radko

Dziekuje za zrozumienie.

Je¶li chodzi o D. carota var. carota to wed³ug podrêcznika Botaniki Jasnowskich i Radomskiego to jest to Marchew jadalna

P.S.
dzieki za tak obszern± literature

pozdro dla wszystkich co marchew kochaj±

Br...

Nazw ³aciñski naukowych roslin NIE T£UMACZY siê. Podaje siê W£A¦CIW¡ nazwê naukow± polsk±. T³umaczenie jest ewentualnie dopuszczalne, je¶li nie istnieje jeszcze nazwa polska - i jesli jest to do czego¶ potrzebne.

A co do nazw: mo¿na siê opieraæ na ró¿nych ¼ród³ach. Ja preferujê opieranie siê na najnowszej pozycji wzorcowej. Takowa jest podana w moim po¶cie wy¿ej.

Nie chcê zak³adaæ nowego tematu wiêc tutaj spytam o historyczno¶æ takich warzywek w pierwszej po³owie XVw jak:

por (na rycinie nr1 widaæ, ¿e zbieraj± pora, ale trudno mi j± wydatowaæ )
rzepa
rzodkiewka (na rycinie nr 2 widaæ jak siê nie mylê rzodkiewkê, ale chyba w formie leczniczej?)
kapusty typu:
kalarepa
brukselka
broku³
kalafior

Ksiazka z ktorej pochodzi ilustracja to Tacuinum Sanitatis, kopia znajduje sie w BNF, pochodzi z pn. Wloch (padwa lub Mediolan) i datowana jest na lata 1390-1400.
Poszukaj sobie tej ksiazki przez:
http://mandragore.bnf.fr/html/accueil.html
wybierz "Recherche" z menu i dalej w rubryce "cote" wpisz: Nouvelle acquisition latine 1673

Bedziesz miala wszystkie znane w Europie warzywa choc niektore jak baklazan dotarly na Polnoc dopiero pod koniec XVw. i nie zdobyly zbytniej popularnosci.

Dla porownania polecam inna kopie tejze ksiazki, tez z BNF. Po wybraniu "Recherche" wpisz w "cote" Latin 9333. Wyswietli Ci sie kopia z Nadrenii, datowana na pol. XVw.


Rzepa: tak-czarna i biala.
Kalarepa: nie
Brukselka: nie (podobno byla dzika i paszowa do XIXw.)
Brokul: znany w Starozytnym Rzymie ale zapomniany. Podobno dopiero do XVIIw. w Polsce
Rzodkiew czy rzodkiewka? Rzodkiew byla znana. Co do miniaturowej wersji czyli rzodkiewek zdania sa podzielone.

Bardzo dziêkujê za wskazanie ¼ród³a i ciekawej strony

Chodzi o rzodkiewkê, inne rodzaje rzodkwi (prócz bia³ej czy jak siê nie mylê japoñskiej?) s± chyba truj±ce?