Tworzê nowy temat, bo z tego co zauwa¿y³em, istniej±ce po¶wiêcone s± wiekom ¶rednim. Mam zamiar wrzucaæ tu wszelkie informacje o namiotach u¿ywanych w Polsce w okresie XVI-XVIII w.
Oczywi¶cie zapraszam do dzielenia siê w³asnymi materia³ami i uwagami.
-----------

Na pocz±tek namioty wojsk Rzeczypospolitej z 1579 r.

W Staatsarchiv w Dre¼nie znajduje siê oryginalny rysunek Stanis³awa Pacho³owieckiego, przedstawiaj±cy oblê¿enie bêd±cego w rêkach Moskali Po³ocka przez wojska Stefana Batorego w sierpniu 1579 r. Z niego pochodz± za³±czone fragmenty z namiotami.

obóz królewski (polski)
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik


obóz litewski
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik


obóz wêgierski
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik


ró¿ne namioty wojsk RP
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Poni¿ej namioty (a w³a¶ciwie obozy z namiotami) ze sztychu pokazuj±cego oblê¿enie Carowego Zajmiszcza 1610 r.
Sztych wykonany zosta³ w nie¶wieskim warsztacie Tomasza Makowskiego, nadwornego artysty Miko³aja Krzysztofa Radziwi³³a 'Sierotki'. Miedzioryt wykona³ bli¿ej nieznany Jakub Filip, na podstawie rysunku Teofila Szemberga. Teofil Szemberg w czasie bitwy kierowa³ artyleri± i pracami in¿ynierskimi pod obleganym Smoleñskiem.
Mamy tu ró¿ne namioty i obozy: husarii, piechoty polskiej i Kozaków. Bardzo schematycznie ukazane, ale widaæ ró¿nicê w zamo¿no¶ci poszczególnych formacji.

obóz i namioty husarzy
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik




obóz i namioty piechoty
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik




obozy i namioty Kozaków
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

A teraz namioty tureckie w polskim posiadaniu.
Tureckie namioty cieszy³y siê sporym wziêciem w Polsce. Jak zanotowa³ mo³dawski szlachcic Miron Costin, po bitwie pod Chocimiem 1621 r. nasi kupowali od Turków konie i w³a¶nie namioty (a Turcy od nas np. pistolety).
Handel nie by³ oczywi¶cie jedynym sposobem pozyskiwania namiotów z tzw. Turcji. Zdobycze wojenne po Chocimiu 1673 r. i zw³aszcza po Wiedniu 1683 r. by³y tak wielkie, ¿e co prostszych namiotów ju¿ nawet nie by³o komu zabieraæ.
W inwentarzach oficerów kawalerii polskiej znale¼æ mo¿na sporo namiotów tureckich. Rotmistrz roty husarskiej Marcin Zamojski w 1685 r. mia³ namiot turecki oraz trzy szopy (w tym przynajmniej dwie tureckie) wraz z zestawem parkanów. Te parkany s³u¿y³y do odgrodzenia namiotu od obozu; wewn±trz tych parkanów tworzy³ siê jakby osobny "dworek".
Miko³aj Z³otnicki, porucznik roty husarskiej, mia³ namiot "wielki turecki", drugi mniejszy i "kotarê".
Stanis³aw Druszkiewicz mia³ 2 namioty tureckie, oprócz nich 5 zwyk³ych i szopê ale "bez p³otów".


Spod Wiednia pochodz± za³±czone poni¿ej namioty. Spis zdobycznych namiotów Jana Sobieskiego, które przechowywa³ w ¯ó³kwi za Ewa Dubas-Urbanowicz "Inwentarz namiotów zdobytych przez Jana III Sobieskiego pod Wiedniem". W spisie mo¿na siê doczytaæ szczegó³ów konstrukcyjnych - z czego i jak te namioty wykonywano.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Do tego do³±czam ilustracje M. Altomonte (z ksi±¿ki "Odsiecz wiedeñska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. T³o historyczne i materia³y ¼ród³owe" t. 1)
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Niektóre z tych namiotów widaæ na obrazie tego¿ Altomonte, pokazuj±cym bitwê wiedeñsk±. Zdaniem Z. ¯ygulskiego, Sobieski specjalnie dla Altomonte kaza³ rozpi±æ te namioty i poubieraæ tureckich wiê¼niów w ich rynsztunek wojenny, ¿eby malarz, którego nie by³o pod Wiedniem, móg³ wiernie oddaæ realia epoki.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

---------------

A tak przy okazji - wracaj±c do Chocimia 1621. Najemny Niemiec w s³u¿bie polskiej, zachwyca³ siê miêdzy innymi polskimi namiotami, których warto¶æ szacowa³ na 200-300 florenów, czyli z³otych (za t± kwotê mo¿na by³o kupiæ dobrego konia wierzchowego). ¬ród³o jest tutaj do ¶ci±gniêcia (s. 22):
http://cbdu.id.uw.edu.pl/3630/
Na pierwszej stronie tego druku widaæ zreszt± namioty (chyba polskiego obozu).
---------------

Je¶li chodzi o ceny namiotów tureckich, to by³y one oczywi¶cie bardzo indywidualne. Na przyk³ad w 1653 r. we Lwowie zastawiono namiot turecki za 400 talarów lewkowych. Gdy Miaskowski pos³owa³ do Turcji w 1640 r., ogl±da³ pod Stambu³em "buczny bardzo" namiot, podszyty "hat³asem karmazynowym warszta, warszta druga z³ota, a ko³o frêdzla jedwabna ze z³otem" wyceniony na 3000 talarów.

Odsiecz Smoleñska 1634 r. Ryciny S. Savery wg rysunku A.Boya. Namioty obozu polskiego - widok ogólny i kilka zbli¿eñ.

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

No tak, mia³o byæ 5 rysunków, ale chyba wyczerpa³em przys³uguj±cy mi limit pamiêci...

--------------

W takim razie trochê tekstu. Poni¿ej opis namiotów polskich pióra Daleraca, z koñca XVII w.:

"To miejsce pola, daje mi okazjê mówiæ o namiotach, które z osobliwsz± s± w Polsce magnificencyj± [wspania³o¶ci±], tak dla ich znacznej liczby, jako osobliwszej piêkno¶ci. Te namioty, takim sposobem i z takowej¿e materyi jako i tureckie bywaj± wyrobione: to jest z grubego p³ótna, pomalowane z wierzchu, a wewn±trz musu³basem podbite, w kwadrat ustawione, rozmaicie do tego powyszywane. Ich kszta³t jest ró¿ny, poniewa¿ wed³ug potrzeby zwyk³y bywaæ akkomodowane, maj±c jedne powa³y na ¶cianach p³ócienne, a inne d³ugie sale i pokoje dosyæ wygodne, podobieñstwem kwadratu, musu³basem tak¿e popodbijane , w których siê szk³a konserwowaæ [przechowywaæ] mog±, [równie¿] i [to] co do garderoby nale¿y, przy tym i insze domowe sprzêty.
A jako Polacy przewy¿szaj± w tej magnificencyi [wspania³o¶ci] inne nacyje, tak niejakim sposobem, przewy¿szaj± Turcy Polaków: oba dwa [narody] wielkie koszty czyni±c na wspania³o¶æ swoj± w tych namiotach, jakie im tylko najwygodniejsze byæ mog±.
Namioty genera³ów polskich i baszów tureckich, maj± opasanie swoje, niby jak murem jakiem, z pil¶ni; gdzieniegdzie wie¿yczki poczynione, jak przy murach miejskich bywaj±. Przy nich s± sale, dla konsyliarzów gabinety, pokoje do jedzenia, kuchnie, stajnie dziwne etc. [... tu opis namiotów tureckich ...]
Senatorowie polscy, na¶laduj± poniek±d tej [tureckiej] pompy wojennej. Mi³o okiem spojrzeæ na te ich kwatery, dla ró¿no¶ci kolorów, pokrycia poniek±d wyz³acanego i obszernych tych pokojów.
[... tu opis zdobycznych na Turkach namiotach ...]
To jest prawda, ¿e tak w polskich, jak i w tureckich namiotach sznurki jedwabne by³y."

Musu³bas - tkanina bawe³niana farbowana na ¿ywe kolory. Wytwarzana co najmniej od XVII w. w Turcji, u¿ywana w Polsce na ró¿ne czê¶ci odzie¿y, podszewki i do podszywania namiotów. (def. za I. Turnau "S³ownik ubiorów")

Dalerac tak¿e notowa³, ¿e jeszcze nazajutrz po bitwie wiedeñskiej, mimo grabie¿y, w polu sta³o 25 000 ma³ych namiotów tureckich i dodaje:

"Je¿eli Turcy, w ka¿dym namiocie, stanowi± czterech ludzi, tak jak my..."

Czyli w ma³ych namiotach spa³y 4 osoby. Nie wiem tylko, czy to "my" odnosi siê do Francuzów, dla których pisa³ swoj± ksi±¿kê i którym przecie¿ sam by³, czy te¿ odnosi siê to do Polaków, w armii której w owym czasie s³u¿y³. Chyba jednak "my" mia³o oznaczaæ Francuzów.

Kolejne zdjêcie (zbli¿enia z poprzedniego - lepiej widaæ szczegó³y konstrukcyjne)

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

I ostatnie (z tej serii) zbli¿enia.

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Co prawda nie polski, ale namiot z pierwszej po³owy XVII w. - mo¿na podejrzeæ szczegó³y konstrukcyjne, bo zdjêcia s± bardzo ³adne:
http://www.greydragon.org/pavilions/basel.html

__________________

Z kolei poni¿ej, namioty polskie w obozie wojskowym pod Sztumsk± Wsi± w 1635 r. (obraz powsta³ w 1663 r.; malowa³ Jan de Baan). Przeskanowa³em z ksi±¿ki: Jan K. Ostrowski, Jerzy T. Petrus "Podhorce. Dzieje wnêtrz pa³acowych i galerii obrazów".
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

___________________


I kolejny obraz tego samego autora, z tego samego roku, z tej samej ksi±¿ki. Ale tym razem pokazuj±cy namioty polskiego obozu pod Smoleñskiem w 1634 r.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

___________________

A tutaj obóz polski pod Kamieñcem Podolskim w 1633 r. Widaæ ró¿norodno¶æ namiotów - od prostych do najbogatszych (jest i namiot z parkanem). Regularno¶æ tu pokazana w rozbijaniu obozu nie jest przypadkowa. Tak w³a¶nie - w uporz±dkowany sposób - rozbijano obozy polskie.
Skan ze wspomnianej tu ksi±¿ki o Podhorcach.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Obóz polski pod Tczewem w 1627 r. Autor (Abraham van Booth) widzia³ go na w³asne oczy, ale tutaj przedstawi³ do¶æ schematycznie.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Ten rysunek poni¿ej z ma³ym bonusikiem - pokazuje husarza ze skrzyd³ami na plecach (1627 r.). Jest to najwcze¶niejsze wyobra¿enie takiego husarza (ze skrzyd³ami na plecach), jakie znam.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

I wiek XVIII. Obraz "Kampament na polach czerniakowskich w 1732 roku". Autor Johann Samuel Mock.
Obraz znajduje siê w MWP w Warszawie. Przedstawia on przegl±d wojsk saskich i polskich.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Ponownie namioty tureckie - zdobycz wiedeñska. Za³±czam najpierw zdjêcia namiotu oznaczonego w katalogu nr 635 (zdjêcia z: Z. ¯ygulski jun. "Odsiecz wiedeñska 1683". Kraków 1988)
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Tutaj jest opis namiotu nr 635 (czyli tego powy¿ej) oraz namiotu o nr 636 (czyli tego poni¿ej) Opis z ksi±¿ki: "Odsiecz wiedeñska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. T³o historyczne i materia³y ¼ród³owe" t. 1.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Poni¿ej, namiot oznaczony w katalogu nr 636 (tak¿e z: Z. ¯ygulski jun. "Odsiecz wiedeñska 1683". Kraków 1988)
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

I namiot oznaczony w katalogu nr 638 (¼ród³o opisu i zdjêcia jak w poprzednim wpisie)
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Wracam do namiotów polskich. Poni¿ej namiot hetmañski z dzie³a, które powsta³o ok. 1575-1577.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

-------------------

I skok do po³owy XVII w. (dok³adnie do 1659 r.). Józef Naronowicz-Naroñski i jego "Budownictwo wojenne" pokazuj± sposób stawiania obozu polskiego. Widaæ tu wyra¼nie, ¿e obóz i namioty by³y rozbijane wed³ug ¶cis³ych regu³.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Jedna z tablic pokazuje w szczegó³ach sposób rozlokowania poszczególnych pocztów w obozie (pokazano tak¿e miejsce namiotów). Tu zwracam uwagê, ¿e na stronie 27 swojego dzie³a Naronowicz-Naroñski zaznacza, ¿e pos³uguje siê stopami holenderskimi. Te wg Tadeusza Nowaka i Janiny Nowakowej (opracowali to dzie³o), mia³y:
385 mm (stopa duodecymalna, zwyk³a)
462 mm (stopa decymalna, pomiarowa)
Wydaje siê wiêc, ¿e opisuj±c obóz polski, Naronowicz-Naroñski pos³ugiwa³ siê stopami 385 mm.

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

W. £oziñski "Patrycyat i mieszczañstwo lwowskie w XVI i XVII wieku", s. 289-290:

"królowie polscy wysy³aj± nieraz umy¶lnie Ormian lwowskich na Wschód po z³ote kobierce lub po wspania³e namioty; Miko³aj Awedykowicz np. produkuje w pewnym sporze przed urzêdem radzieckim list W³adys³awa IV do Jakuba Miko³aja Dani³³owicza, podskarbiego w[ielkiego]. kor.[onnego], polecaj±cy, aby Awedykowiczowi, który wys³any ma byæ do Konstantynopola [i tu cytat ze ¼ród³a] dla skupienia pewnych rzeczy, na przysz³e lato pieniêdzy obmy¶li³, t. j. 2482 z³ na namiot, który ju¿ z Turek przywióz³, i zadatek na szopê insz±, szczerohat³asow±, w sumie 1000z³.[1]"

[1] Acta Consul, z r. 1637 pag. 1990.

Czyli mamy tu sprowadzony w 1637 r. do Polski namiot turecki, warty 2482 z³. W owych czasach to liczba ogromna. Tyle kosztowa³y najlepsze wierzchowce. A np. kwartalny ¿o³d husarza wynosi³ 50z³.

_______________________

A poni¿ej namioty obozu polskiego z plakiety trumiennej Stanis³awa Koniecpolskiego (skan z ksi±¿ki: Tadeusz Chrzanowski "Portret staropolski")
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Zwracam uwagê, ¿e ten niby to mur, wokó³ namiotów, to tak naprawdê parkan. Podobny parkan widoczny jest na zdjêciu, które poni¿ej wrzucam.
________________________

Obóz polski (w centrum - z "murem" czyli parkanem i namiotami/wie¿yczkami - to namioty króla Jana III Sobieskiego) w trakcie oblê¿enia Ostrzyhomia w 1683 r. (skan z ksi±¿ki: "Odsiecz wiedeñska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. T³o historyczne i materia³y ¼ród³owe" t. 2)
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Witam!

Ogrom pracy, naprawdê jest pod wra¿eniem, bardzo siê cieszê ¿e nareszcie kto¶ powa¿nie podszed³ do tematu.

Jedna malutka uwaga odno¶nie pawilonu z Basel, jakie¶ 1-5 lat temu kto¶ nie znaj±cy angielskiego skopiowa³ namiot razem i omasztowaniem szprychowym, a na stronie jest jak byk napisane ¿e namiot mia³ tylko jeden maszt!

Nigdy nie spotka³em siê z innym ¼ród³em na omasztowanie szprychowe wiêc wniosek jest prosty.

Jeszcze raz dziêki za ogrom pracy!

Pozdrawiam
Wilkomir

Dopiero siê wci±gam w ten temat . Jeszcze niejedno mam zamiar znale¼æ.
Póki co, wrzucam tylko to, co mi pod rêkê niejako samo wpada. A wrzucam, bo mój dobry znajomy prosi³ mnie o jakie¶ info na temat namiotów XVII w. Okaza³o siê, ¿e jest tego tyle, ¿e a¿ siê sam nie spodziewa³em. A skoro tyle tego mam, a w sieci niewiele na ich temat mo¿na znale¼æ, to warto siê podzieliæ wiedz± z innymi...



Ja niestety, jak dot±d, nigdzie nie znalaz³em ¿adnych opisów jakiegokolwiek omasztowania namiotów polskich z tego okresu. Wiêc mi równie¿ pozostaj± spekulacje. Wiem, ¿e o omasztowaniu szprychowym obszernie by³a mowa w innym w±tku o namiotach (¶redniowiecznych). Ale czy od tamtego czasu co¶ siê zmieni³o do XVI-XVIII w., tego nie wiem.

Autor tekstu na tej stronie: http://www.fuscher.com.pl/1382/?p=58 przekonuje, ¿e przynajmniej od XVI wieku konstrukcje szprychowe istnia³y. Powo³uje siê na ilustracje, na których nie ma odci±gów, podkre¶laj±c ¿e namioty szprychowe wystêpuj± razem z namiotami z naci±gami na jednej i tej samej ilustracji, co wyklucza "wizjê artysty". Przekonuj± mnie równie¿ skórzane szlufki w namiocie cesarza Karola V, które mog³y s³u¿yæ raczej wy³±cznie na przepuszczenie przez nie ¿erdzi czy szprych.

Swoj± drog±, to ciekawe jest co w tych namiotach by³o. Kto i na czym spa³. Co¶ tam na ten temat mówi± regestry ruchomo¶ci ¿o³nierzy i inne ¼ród³a. Na przyk³ad w regestrze rzeczy husarza litewskiego Jana Franciszka Gosiewskiego, z którymi wybra³ siê na wojnê w 1698 r., znajduje siê "materac karmazynowy" (na tym zapewne spa³ sam Gosiewski) i 6 kobierców (na nich mogli spaæ jego dwaj pocztowi i czê¶æ lu¼nej czeladzi).

---------
Dyakowski (dworzanin Jana III Sobieskiego) twierdzi, ¿e w przeddzieñ bitwy wiedeñskiej, Jan III Sobieski spa³ w maleñkim namiociku, na materacu (to chyba jaki¶ "podrêczny" zestaw biwakowy ):

"namiotek maleñki królowi rozbito i materac porzucono, który za nim na koniu wo¿ono [...]"
"po³o¿y³ siê król na materacu, a Matczyñski siad³ sobie przy drzwiach tego namiotku na taboreciku, który wozi³ masztalirz zawsze w trokach, bo po nim [król], ile corpulentus na konia wsiada³"

-------------

Jakub Micha³owski, chor±¿y roty dworzañskiej Jana Kazimierza Wazy, pod Zborowem w 1649 r. utraci³ "szopê wielk±, namiot, ³ó¿ko". Czyli by³ wygodnym cz³owiekiem i wylegiwa³ siê w ³ó¿ku

I jeszcze ciekawostka:
"W domu podczas jubileuszu po beresteckiej [bitwie] co pokradziono:
namiotek szkar³atny kitajkowy ze srebrnymi koronami [...]"

Kitajka to (za s³ownikiem ubiorów I. Turnau) "cienka, do¶æ gêsta, g³adka tkanina jedwabna o splocie p³óciennym, jednobarwna lub mieni±ca siê, gdy w±tek ró¿ni siê barw± od osnowy. Najprostsza i najpospolitsza z tkanin jedwabnych, cieñsza i zwykle gorsza gatunkowo od tafty. Wyrabiana na Wschodzie, w XVII w. importowana do Polski z Turcji; za Stanis³awa Augusta wytwarzana w Grodnie."

Nie wiem, jak kitajkowy namiot mia³by zatrzymaæ wodê. Zdaje siê, ¿e to nie chodzi o "klasyczny" namiot, ale o kotarê nad ³ó¿kiem (zdaniem Glogera "namiotkiem" i "namiecikiem" zwano w³a¶nie kotary nad ³ó¿kami i baldachim nad tronem; te kotary wykonywano w³a¶nie z jedwabiu)
---------

S³uga Tomasza Zamojskiego, Stanis³aw ¯urkowski, zanotowa³, ¿e w 1613 r. jego pan tak siê polubi³ z panem Kalinowskim starost± kamienieckim, ¿e:

"przez dwie noce po zabawach i k³ótniach dziennych [chodzi o wyprawê na Tatarów i walki z nimi] we zbrojach na jednym kobiercu sypiali, kontentuj±c siê jeden drugiego przyja¼ni±".

W ogóle to w kilku miejscach ¯urkowski notuje, ¿e Zamojski w czasie dzia³añ wojennych sypia³ w zbroi.

Tak, tak znam EO i jego artyku³, ale kto¶ tu ma chyba problemy z czytaniem ze zrozumieniem;)

EO piszê ¿e to jedna z teorii a raczej u¿ywa s³owa poszlaka.

A co powiesz na ikonografie z namiotami bez masztu? Pewnie u¿ywali wentylatorów tak jak w dzisiejszych namiotach do gry w tenisa.

Ikonografie z namiotami bez odci±gów to ¿aden argument, chyba w archeologii do¶wiadczalnej trzeba udowodniæ ¿e co¶ by³o a nie ¿e jak nie ma odci±gów to na pewno s± szprychy! W ci±gu 5 minut jestem w stanie wymy¶liæ co najmniej 5 innych rozwi±zañ technicznych którym efektem bêdzie pieknie rozbity namiot bez odci±gów i nie bêd± to szprychy!

Co do drugiego argumentu to ja bym raczej poszed³ w kierunku oryginalnych namiotów tureckich gdzie pionowe maszty boczne wszywane by³y w ¶ciany namiotu. Takie rozwi±zanie pozwala³o bez problemu rozbiæ namiot na bardzo krótkich odci±gach.

Po za tym na tyle tysiêcy namiotów które s± w ¼ród³ach ikonograficznych i pisanych, nie za ma nawet jednego znaleziska które sugerowa³o by istnienie omasztowanie szprychowego?

I kolejne dane o namiotach:

rok 1684, inwentarz rzeczy pozosta³ych po Janie Wê¿yku staro¶cie sieradzkim, a w nim:
-namiot turecki ze wszystkim
-kobierce dywañskie
-namiot turecki z worem
-szopa stara

rok 1761, inwentarz po Jakubie B³êdowskim, obo¼nym polnym koronnym, a w nim:
-namiotów sztuk 11

Namioty tureckie koñca XVII w.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Na rysunkach, które stworzy³ Marsigli, bardzo ³adnie pokazano system odci±gów w ró¿nych namiotach tureckich i w parkanie.
Szczególnie ciekawy jest namiot oznaczony nr 4. Jest tam pokazany centralny maszt i brak innego omasztowania (np. na ¶cianach). Czyli teoretycznie mog± tam byæ w górnej czê¶ci szprychy odchodz±ce od masztu g³ównego. Czy by³y, to inna bajka...

Skany z ksi±¿ki: "Odsiecz wiedeñska 1683. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy. T³o historyczne i materia³y ¼ród³owe" t. 1

Zdaje siê, ¿e dzisiaj znalaz³em odpowied¼ na to pytanie. W inwentarzu namiotów królewskich (S. A. Poniatowskiego) z 1798 roku mamy:

"jeden namiot okr±g³y turecki kwiatowany, 1 dr±g i 1 pa³ka"

Czyli mamy tu dr±g / centralny maszt i 1 pa³kê (co to takiego?). Nie ma wiêcej elementów omasztowania. Nie ma wiêc szprych. Nawet gdyby tê pa³kê zinterpretowaæ jako pojedynczy poprzeczny dr±¿ek / szprychê, to i tak brakuje nam pozosta³ych szprych. Wniosek - jako¶ inaczej go rozpinano.
Inwentarz ten zawiera tak¿e opisy innych namiotów. Za chwilê wrzucê go w ca³o¶ci (s. 131 ksi±¿ki Tadeusza Mañkowskiego "Polskie tkaniny i hafty XVI-XVIII wieku").

________

Poni¿ej rozdzia³ o namiotach ze wspomnianej powy¿ej ksi±¿ki
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

cdn

ci±g dalszy

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

cdn

ci±g dalszy

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

cdn

ci±g dalszy

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

cdn

ci±g dalszy

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

cdn

ci±g dalszy
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
cdn (mam nadziejê jutro )

Trochê jestem zajêty, wiêc resztê skanów nieco pó¼niej ni¿ obieca³em. Na razie kolejne wizerunki namiotów polskich:
http://4.bp.blogspot.com/_mFV7BFnEed8/TCIL...n1602rfrag1.jpg
Wiêcej o nich tutaj:
http://www.historycy.org/index.php?showtop...st&p=952799

Chcia³bym zwróciæ uwagê na polsk± specyfikê, mianowicie podwójn± organizacjê wojsk w XVIII w. Inaczej obozowa³y oddzia³y autoramentu narodowego, a inaczej cudzoziemskiego. Piechota i czê¶æ kawalerii czasów stanis³awowskich obficie czerpa³a z do¶wiadczeñ Prus, kopiuj±c ca³e regulaminy, w tym sposób obozowania.

Pod spodem klasyczny, niemiecki (tym przypadku badeñski) Gassenlager z drugiej po³owy XVIII w.
Front u góry obrazka. Od góry linia stra¿y, hauptwacha, linia gewermantli, g³ówna czê¶æ - piêæ kompanijnych alejek namiotów gemajnów, za nimi linia namiotów podoficerskich, namioty oficerskie (namiot komendanta w ¶rodku), dalej linia kuchni ziemnych, namioty markietanów, do³y latrynowe i linia stra¿y.

Typowy namiot niemiecki (u¿ywam tego okre¶lenia, choæ to pojêcie w XVIII w. w³a¶ciwie nie istnia³o, ale organizacja i wyposa¿enie armii róznych pañstw niemieckich by³o niemal identyczne) dla szeregowców to domek bez pod³ogi na planie prostok±ta lub prostok±ta wzbogaconego o pó³okr±g³a absydê, d³ugo¶ci 2,5 - 3 m, wysoko¶ci ok 2 m. W namiocie takim w armii pruskiej mieszka³o 6 ¿o³nierzy (Zeltgruppe), niekiedy te¿ jedna ¿ona ¿o³nierska, prowadz±cych wspóln± gospodarkê. Namioty by³y ju¿ wtedy zestandaryzowane, podpisane i ponumerowane w ramach kompanii.

Kolejne ¼ród³o. Jerzy Wo³odyjowski w 1672 roku, czyli w chwili ¶mierci, mia³ "namiot o trzech dr±gach za¶ iego z³otych piêæset".

Tu mamy dwie wa¿ne informacje - jedna o konstrukcji namiotu (3 dr±gi wykluczaj± konstrukcjê szprychow±). Drug± o cenie namiotu - 500 z³ to cena dobrego konia, którego te¿ mia³ w swoim posiadaniu ("koñ turecki kary za niego z³otych sze¶æset").

o namiotach trochê tu zebra³em http://www.regiment.pl/forum/viewtopic.php...asc&start=0
i tu
http://www.regiment.pl/forum/viewtopic.php?t=430

Tomek, piszesz tam tak:

"8x5 stóp czyli oko³o 244x152,5", czyli liczysz stopê nieco ponad 30cm. Jednak z tego, co pamiêtam (zweryfikuj to proszê), Naronowicz-Naroñski pisz±c "Budownictwo wojenne" operowa³ stopami holenderskimi, a te mia³y jakie¶ 38cm.

Radku Ty spaæ nie mo¿esz? z miarami jest ogólny k³opot. W swojej pracy Naronowicz wykorzystuje ró¿ne jednostki miar. Przy obwarowaniu miast i twierdz podaje na skali stopy holenderskie i s± one opisane na rysunkach jako holenderskie. Przy wytyczaniu fortyfikacji polowych u¿ywa stóp reñskich (0,31m).
Przy opisie namiotów i sza³asów kozackich i usarzskich chor±gwi daje takie obja¶nienie:
"Tych wszytkich sza³±sów rozrz±dzenie ze skali stóp ³acno zrozumiesz, wszak¿e dla tych co miary stopy nie znaj±, miarê ³okciow± przyk³adam. Ko¿da szopa i stajnia ko¿da szeroko¶ci± 10 stóp, co uczyni ³okci 6, to jest dwa s±¿nie wielkiej miary."

wed³ug dzisiejszych ro¿nych przeliczeñ ³okieæ to dwie stopy czyli co¶ siê nie zgadza bo powinno wyj¶æ 5 stóp, a nie 6. Patrz±c w drug± stronê powinno byæ 1 s±¿eñ = 6 ³okci = 12 stóp

teraz tak sobie jeszcze raz na to popatrzy³em i mo¿e tu chodzi o 10 stóp holenderskich (380cm) i 6 ³okci polskich (354cm), no z tymi miarami zawsze k³opot

przyj±³em 30,5 cm. ogólnie mo¿e byæ miedzy 29 a 38cm, ale w granicach 30cm wydaje siê byæ wygodne przy namiotach. Znaczy namiot o podstawie 2,5m na 1,5m jest wygodny na krótkie popasy dla dwóch ¿o³nierzy.
£okieæ warszawski albo staropolski (w I Rzeczypospolitej i po rozbiorach do 1819 r.) 59,6 cm
£okieæ krakowski wiek XIII – 64,66 cm; wiek XIV – 62,5 cm; po³. XVI w. – 58,6 cm; 1836-1857 – 59,6 cm
Stopa staropolska tj. warszawska - do 1819 r. = 29,78 cm

Witam!

Potrzebuje na gwa³t obraz z przestawieniem Bitwy pod Ostrzyhomiem

http://www.freha.pl/index.php?act=attach&a...st&id=23073

Pierre-Danis Martin "Liberation of Gran"

Mam nawet ksi±¿kê z opisem wystawy na Wawelu ale niestety jako¶æ zdjêcia pozostawia wiele do ¿yczenia.

Z góry dziêkujê i pozdrawiam

Wilkomir

Z regestru skarbca ksi±¿±t Ostrogskich w Dubnie, spisane w roku 1616

Wielkie dla Pana Radoslawa Dzieki!

Ca³a przyjemno¶æ po mojej stronie

A gdyby kogo¶ zainteresowa³ ca³y regestr, to mo¿na go sobie ¶ci±gn±æ tutaj:
http://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=54002&from=FBC
Du¿o tam ró¿nych szczegó³ów odno¶nie np. broni, czy wielu innych rzeczy, wiêc warto.

trochê o namiotach u Krzysztofa Radziwi³³a:

Str 371 - Ich Mo¶æ Panowie komisarze godziny pilnuj±c naznaczonej przyjechali dnia 10 novembra na miejsce gdzie ich namioty rozbite by³y. Szwedowie obaczywszy ¿e u naszych dwa rozbite by³y tak¿e dwa rozbili sukienne kitajk± podszyte.
Str 387 – bo nie tylko w tem, ale i w ka¿dej sprawie chcia³ scrupulose nasze obyczaje imitowaæ. Nawet gdy oba- czyli u nas ¿e w tureckim namiocie dwoje wrota oni w skok sukno i kitajkê w swym namiocie przez noc przer¿nêli i jakie ochêdóstwo w naszym namiocie widzieli takiego tez sami za¿ywali.

Za regestr Dubienski Wielkie nieskonczone podziekowanie! Duzo pytan roztrzegl.

Kolejna ciekawostka.
"Regulamen dwoch Pu³kow Jazdy Narodowey, iednego Ussarskiego drugiego Pancernego, ka¿dego z 5. Szwadronow, az 10. Chor±gwi z³o¿onego" (do ¶ci±gniêcia tutaj: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent...58&from=FBC )

zawiera pozycjê:

"Na nowe Namioty, ktore co dziesiêæ lat sprawowane byæ mai± 1z³"

Chodzi o to, ¿e w rocznym ¿o³dzie dla pocztowego husarskiego i pancernego w drugiej po³owie XVIII w., wynosz±cym 450 z³, przewidziano wydzielenie 1 z³ na ów namiot. Po 10 latach zbiera³o siê z tego 10 z³. Niestety nie wiem, w ile osób spano, bo namiot nie musia³ byæ 1-osobowy. Je¶li by³ przeznaczony dla 2 pocztowych, to namiot dla nich by³ wart 20 z³.
Ciekawe jest tak¿e to, ¿e trwa³o¶æ takiego namiotu szacowano na 10 lat. Zapewne chodzi³o o warunki pokojowe, bo na wojnie wszystko szybciej siê zu¿ywa³o.

Jedna z ksieg krawieckich 17wiecznych zawiera karte i opis kroju namiotu z plotna

Dziêki! Z rozpêdu chcia³em klikn±æ "lubiê to";)

co to ¼ród³o?

Czyli ma³y namiot o jednym szczycie (chyba nale¿y to rozumieæ jako centralny maszt) mia³ ¶rednicê przy ziemi ok. 4,5m. Wcale nie taki ma³y ten namiot Spokojnie wystarczy³by na nocleg dla 6 osób.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

¬ród³o jest do ¶ci±gniêcia tutaj:
http://www.sbc.org.pl/dlibra/plain-content?id=11033

Jest to tak zwana:
"Kniha Meuster-stuka Czechu Kreiczirskiho miesta Tzessina od Knizetie Watzlawa spasitelney pamienczi won tczas w roku 1564 udielne a priwiligirowane 16 kussuw"

Pochodz±ca z po³owy XVI w. ksiêga majstersztyków cieszyñskiego cechu krawieckiego, w 1686 r. przekazana cechowi krawieckiemu w Jab³onkowie i tam u¿ytkowana do po³owy XIX w. Zawiera 16 wzorów ró¿nych elementów strojów liturgicznych, garderoby kobiecej i mêskiej, okryæ koni, a tak¿e namiotów.

Jest tam i opis drugiego namiotu; du¿o wiêkszego ni¿ ten poprzedni.
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Staram siê w³a¶nie, ¿eby wykroje namiotów z tej ksiêgi pozyskaæ. Jak kogo¶ interesuj± inne wykroje (tyle, ¿e nie namiotów), to tutaj s± w dobrej jako¶ci:
http://archiwum.kc-cieszyn.pl/bt/zrodla/jpg/TL6748a.jpg
http://archiwum.kc-cieszyn.pl/bt/zrodla/jpg/TL6748b.jpg

No i mam .
W za³±cznikach...
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Udalo sie !

W ksi±¿ce "¦wiat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku" Jaros³awa Dumanowskiego, na s.292-293 podano ceny namiotów w XVIII w.

I tak namiot nowy "obozowy z wszelkim porz±dkiem", "wroc³awskiej roboty" kasztelana rogoziñskiego Adama Ko¼miñskiego, by³ wart 400 tynfów (co¶ ok. 260-270z³).
Zygmunt Gaw³owski w 1706 r. mia³ namiot turecki warty 1000 tynfów (to by³o ok. 660z³).
£owczy inowroc³awski Maciej Osiecki w 1703 r. mia³ namiot warty a¿ 6000z³!

Pod koniec XVIII w. namioty by³y ju¿ skromniejsze, a przez to du¿o tañsze. P³ócienny namiot z tego okresu by³ warty tylko 40z³.

O dziêki, dobrze wiedzieæ:D a masz jakie¶ informacjê o zarobkach z tego okresu?

Na przyk³ad dzienny zarobek robotnika niewykwalifikowanego w Lublinie w drugiej dekadzie XVIII w, to oko³o 22,5 grosza, czyli prawie dok³adnie 1 tynf. Tynf by³ nominalnie warty 1 z³oty, czyli 30groszy, ale faktycznie wymieniano go za mniej wiêcej 20groszy.

W Krakowie z kolei, w pierwszej dekadzie XVIII w. robotnik niewykwalifikowany zarabia³ dziennie ok. 17 groszy. A cie¶la w tym czasie 30groszy. Murarz miêdzy 32 a 40 groszy. Brukarz 20 groszy. itd.

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Jak g³osi opis katalogowy (a w co trudno mi uwierzyæ), jest to "Namiot typu tureckiego".
Pochodzi z Brodów. Czas powstania szacowany na drug± po³owê XVII w.-pocz±tek w. XVIII
Obecnie w Lwowskim Muzeum Historycznym

Szczerze w±tpiê, aby to by³ namiot wzorowany na tureckich, bo nigdzie dot±d nie spotka³em siê z tym, aby by³y one robione na planie kwadratu.

Za to poni¿ej piêkny i bez dwóch zdañ turecki namiot. Oba te zdjêcie mam od Radka Szleszyñskiego.

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

------------

I kolejny namiot turecki - z obrazu Martino Altomonte "Bitwa pod Wiedniem". Zwróæcie uwagê na to, ¿e on jest przechylony. Tak jakby mu w³a¶nie podciêto linki z jednej strony i jakby ca³o¶æ wali³a siê na ziemiê. A mimo to zachowuje on swój okr±g³y kszta³t w górnej czê¶ci. Czy¿by by³ tam jaki¶ szkielet (giêtki prêt owiniêty po obwodzie?) nadaj±cy ca³o¶ci odpowiedni kszta³t? Altomonte widzia³ zdobyczne namioty tureckie na ¿ywo. Zobaczcie jego super szkice z pierwszej strony tego w±tku. Wiêc nie powinien tu fantazjowaæ...

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

-----------

Kolejny namiot z obrazu Altomonte. Najpewniej samego Kara Mustafy. S±dzê tak po tej scenie ze ¶cinanym strusiem, któr± opisa³ Jan III Sobieski w swoim li¶cie do ¿ony (chodzi³o o to, ¿eby ¿ywy nie dosta³ siê w rêce chrze¶cijan). Pokazano tu te¿ jak sami Turcy grabi± pozostawione kosztowno¶ci. to z kolei opisa³ d¿ebed¿i Hasan zwany Esiri:

"W ten sposób dotarto do obozu. Zatarasowawszy przej¶cie miêdzy namiotami lewandowie oraz agowie pa³acowi, jacy siê jeszcze znajdowali [u boku Kara Mustafy], zabarykadowali siê za skrzyniami skarbca, sam on za¶ ponownie zasiad³ na sto³ku. Chor±giew giaurów uderzy³a potem na skrzynie skarbca, ale strzelbami i go³± szabl± odpêdzono ich od skrzyñ. Prawie pó³ godziny trwa³a taka walka, a kiedy pod namiot bociani podesz³y hurmem wszystkie hufce giaurów z artyleri±, ustawiono siê w szyki jeden za drugim i zatkn±wszy po zewnêtrznej stronie skrzyñ wiele chor±gwi oszañcowano siê [poza nimi]. [Wtedy to] pozwolono grabiæ skarbiec, ale komu tam by³y w g³owie pieni±dze!"

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik