Witam
Wie kto¶ jak by³y pisane listy? Jaka obowi±zywa³a forma, jak je zamykano i jak je dorêczano?
Rudy

Listopismiennictwo istnia³o od staro¿ytnego Sumeru ( i jemu
wspó³czesnych i istnieje w³a¶ciwie do dzisiaj. Formy,materia³y,
sposoby zabezpieczania zmienia³y siê jednak mocno...
Czy móg³by¶ sprecyzowaæ, o jaki okres dziejów
chodzi Ci najbardziej ??

Je¶li chodzi o pieczêcie,zamykaj±ce listy w czasach nowo¿ytnych,
polecam pi¶miennictwo z dzia³u "Sfragistyka", dostêpne raczej
w bibliotekach uniwersyteckich i tym podobnych...

Chodzi mi raczej o wiek XV, i ogólnie pojête pó¼ne ¶redniowiecze.
Rudy

Zachowane listy maj± formê zwojow±, pisane na pergaminie,
(rzadziej papierze szmacianym, mieszanym, czerpanym i prasowanym)
czêsto u¿ywanym wielokrotnie, po wyczyszczeniu z inkaustu.
Zachowa³o siê ich, niestety, niewiele. Bywa³y opatrzone woskow±
pieczêci±, w której zatapiany by³ sznurek, strzeg±cy tajemnicy korespondencji

W³a¶nie a jak ten sznurek by³ mocowany do tego pergaminu? Przewlekany przez dziurke? przymocowywany woskiem? I masz mo¿e jakie¶ fotki takiego listu, chcia³bym sie zaznajomiæ z jego uk³adem.
Rudy

Oczywi¶cie wiele zale¿y od tego kto pisze i do kogo. Listy formalne, np. nadania ksi±¿êce pisane s± wed³ug konkretnego szablonu - wiêcej o tym napiszê jak wygrzebiê ksi±¿kê o listach kancelarii mazowieckiej z drugiej po³owy XIV wieku. List otwiera (najczê¶ciej w formie In nomine Domini amen, nos igitur...) i zamyka formu³ka. Z ciekawostek wiêkszo¶æ listów zaprezentowanych w tej ksi±¿ce ma uk³ad "landscape". Pieczêæ przywieszona jest na sznureczku przewleczonym przez dwie dzirki i z³±czonym w³a¶nie pieczêci±. Wiêcej wklrótce.

Witam,
uwaga, siê rozpisze...
Wiêc je¶li chodzi o formy dyplomatyczne , to zdecydowanie zgadzam sie z przedmówc±, szablon musia³ byæ zachowany. niekoniecznie w kolejno¶ci któr± zaraz podam, ale elementy ogólnie rzecz bior±c s± te same.Elementy te to:


W protokole:
-inwokacja-wezwanie imienia bo¿ego("in nomine DOmini Amen")
-intytulacja-imiê i tytu³ wystawcy dokumentu, listu
-inskrypcja-wymieniane s± osoby , do której list jest dorêczany


W kontek¶cie:
-arenga-uzasadnienie celu wystawienia listu("... aby siê rzecz po¿yteczna sta³a i wszelaka pomy¶lno¶æ rodzaju ludzkiego rozszerza³a..."
-promulgacja-podanie do wiadomosci wlasciwej tresci listu
-narracja- przedstawienie okolicznosci poprzedzajacych powstanie listu/dokumentu
-dyspozycja-o¶wiadczenie woli autora listu( w przypadku listów towarzyskich omijane , zastepowane rozszerzona narracja)
-sankcja- dotyczy bardziej dokumentow niz listow, jest to zagrozenie karami swieckimi i koscielnymi tym, ktorzy zlamia postanowienia tego dokumentu
-koroboracja- tez dotyczy bardziej dokumentu-->zapowiedz sposobu uwierzytelnienia dokumentu

W eschatokole:
- podpisy- w³asnorêczny, lub podpis urzêdników kanceralyjnych, pisarzy przygotowuj±cych list. W sprawach wa¿nych i w±tliwych stosowano jeszcze podpisy ¶wiaków wystawienia listu. Czêsto wystêpuje ca³a lista ¶wiadków czyli tzw. testacja(" W obecno¶ci Andrzeja krakowskiego, Jana sandomierskiego...)
-datacja-oznaczenie miejsca i czasu sporz±dzenia listu ("Actum Cracovie in die Penthecosthen anno domini...."- czyli w t³umaczeniu:"Dzia³o siê Krakowie w dzieñ Zielonych ¦wi±tek roku Pañskiego)
-aprekacja- koncowe ¿yczeniea wyra¿aj±ce oczekiwania (w zale¿no¶ci od charakteru listu):¿e tre¶æ listu bêdzie przestrzegana, ¿e bêdzie rych³a odpowied¼, ¿e list ten zastanie odbiorce w znakomitym zdrowiu i inne takie grzeczno¶ciowe.


Tak to z grubsza wyglada , a po ludzku:
-Protokó³ to zazwyczaj trzy pierwsze linijki tekstu
-kontekst- jak sama nazwa mówi sedno sprawy
-eschatokó³- trzy ostanie linijki tesktu

Nie mam na razie dostepu do skanera, ale w razie watpliwosci prosze pisac , mam gdzies kielka dokumentow z ladnym rozrysowanie co , gdzie jak i dlaczego... wiec jakos podesle.

Wiadomo, ¿e ró¿nie te listy wygl±da³y w zale¿no¶ci od ich wagi oraz w zasadzie nadawcy.To taki schemat podstawowy w dyplomatyce i epistolografii dojrza³ego i pó¼nego ¶redniowiecza. Jednak ka¿dy stan , co ja mówie, kazda kancelaria w Polsce mia³a swój charakterystyczny styl , wiêc musia³by¶ zawê¿yæ.

Acha i jeszcze jedno , kto¶ pyta³ jak siê ma sprawa z tymi "sznureczkami". te sznureczki to efekt pliki, czyli zak³adki dolnej czê¶ci karty pergaminowej powstalej w celu wzmocnienia pergaminu w miejscu przywieszenia pieczêci. W³a¶nie w tym miejscu dodawano "sznureczki"od pieczêci, które by³y potem w po³aczeniu z pieczêci± dowodem na tajemnicê korespondencji-jak dorwe ten skaner to podesle ladnie pokazany w³asnie ten zabieg

to chyba tyle... na razie


Pozdrawiam
saly de aisag

To chyba nie wi±¿e siê bezpo¶rednio z zadanym tematem, ale wy¿ej napisano i¿ rzadko
wykorzystywano papier wtórnie, nie wiedzia³em ¿e sie da , st±d pytanie: Jak oczyszczano papier z inkaustu?
Jakimi metodami, chemicznie, mechanicznie(¿yletk± ) ?
I jeszcze jedno, Czy by³a jaka¶ okre¶lona czcionka któr± pisa³a wiêkszo¶æ pisarzy w XIV-XVw
czy te¿ mieli oni dowolno¶æ w zale¿no¶ci od upodobania oraz tego do kogo i z jakiej okazji pisz±?

Papieru nie oczyszczano z inkaustu,by³ za s³aby Ale robiono to z pergaminem, bo ten jak wiadomo jest bardzo mocny Taki oczyszczony arkusz pergaminu dzis nazywa sie fachowo palimpsestem a wszelki tekst usuwano scierajac go po prostu pumeksem Niemniej dzis mozna stosujac zaawansowane metody dotrzec do pierwotnego,wymazanego tekstu

Pozdrawiam

I z tego co mi wiadomo papier wszed³ do u¿ytku w Polsce dopiero pod koniec XVw. No i czcionka ró¿ni³a sie w zakresie ka¿dej kancelarii, ale mniej wiêcej mo¿na ustaliæ "czcionki" których sie u¿ywa³o. Podawa³em link do jednej takiej ksi±¿eczki w temacie: Pisanie gotykiem w Karczmie. Mo¿na j± dostaæ w Bibliotece Frehy, dostêpna jest tam tak¿e ksi±¿ka Wzory Pism Dawnych - K. Stronczyñski.
Pozdr.

Witam.Polecam wystawê i ksi±¿kê: "Kancelaria Wielkich Mistrzów " wyd.Muzeum Zamkowe Malbork.
Listy nie zawsze mia³y formê zwojów.Dzisiejsza koperta to po prostu z³o¿ony i zapieczêtowany list.By³y te¿ sk³adane w "prostok±t" wzmacniane pergaminowymi paskami.(sala trzecia ,gablota prawa od wej¶cia).
Je¶li chodzi o formê grzeczno¶ciow±,to np. w okresie poprzedzaj±cym Wielk± Wojnê ,Jogaj³a nie by³ tytu³owany ,a raczej nazywany wê¿em ,jadowit± beti± i " tykany".