Kochani moi;)

Mam powazne dosc pytanie: ile jeden gornik (okolice XII wieku) wydobywal w ciagu dnia (badz tygodnia, roku) srebra, ile wegla, a ile zelaza?

Pozdrawiam;)

Inkayon

z tego co wiem to nie wydobywa sie zelazo ale rude zelaza
do tych wegla,srebrai i rudy zelaza warto jeszcze dodac olow(wydobywany juz od XII w - z niego odzyskiwano tez troche srebra ) ktory razem z sola stanowil podstawa polskiego gornictwa
XII wiek to dopieor poczatki gornictwa, wiecej dzialo sie od przelomu XIII/XIV w
jezeli pytasz onkretnie o XII wiek to znalezienie takich liczb bedzie bardzo trudne - ale owocnych poszukiwan

Witam ponownie;)

Mysle, ze to oczywiste, ze wydobywa sie rude zelaza. No, ale chyba powinienem byl dodac... Mea culpa.

Moze ktos zna przynajmniej jakies zrodla, ktore moga mi pomoc?

Zaznacze ze nie interesuja mnie inne zloza i nie tylko na Polsce sie zawezaja moje zainteresowania tym tematem.

Pozdrawiam

Inkayon

Dla wszystkich "górników" i "hutników" (od ¿elaza przez z³oto srebro mied¼ a¿ po szk³o) polecam ksiêge m±dr± "De metalurgii libri XII" (zapomnia³em nazwiska ) jest to orginalny traktat z chyba 13 wieku, u¿ywany powszechnie a¿ do 18w. ¶licznie wydany, szyty, z rycinami i dok³adnymi opisami co jak robiæ, ka¿de stanowisko pracy opisane, ka¿da machina .... polecam,
tam gdzie mam praktyki w biblioteczce miêdzy filozofami znalaz³em to dzie³o, sk±d w euroregionie takie co¶ - nie wiem

Z tym wêglem to na powa¿nie??? Z tego co mnie uczono to do XIX wieku nie wydobywano wêgla kopalnego. Odkrycie jego w³a¶ciwo¶ci by³o jedn± z przyczyn rewolucji przemys³owej. Wiêc w XII wieku górnik nie wydobywa³ go wogóle.

- jest tam troche informacji informacje podaje ze SWIETNIJ ksiazki (naprawke - historai polski do 1505 (Jerzy Leslaw Wyrozymski )
ksiazka z czasow prl ale badz co badz podrecznik akademicki - jest tam troche informacji
oto kilka z nich
bochnia , wielica - sol kamienna- od boleslawa wstydliwego sa to regalia krolewskie
1368 - ordynacja kazka III wielkego o eksploatacji tych kopalni
trojkat - bytow-olkusz-chrzanow- kopalnie olowiu - gwarkowie (prywatni przedsiebiorcy)-eksploatacja zloz
urbura - podatke (1/10 lub 1/11) z wydobycia olowiu
olow byl waznym towarem eksportowym - pomoc w wytopie srebra

zaglebie staropolskie - tradycyjnie wydobywanie rydu zelaza

wiek XIV stanowi wyrazny postep w gornictwie na terenach polski

Witam:)

Jesli chodzi o wegiel - faktycznie nie wiedzialem. Ale w takim razie skad brano wegiel do wytwarzania stali? Prosze wybaczyc moja ignorancje, ale to wlasnie dlatego pytam tutaj;)

Ksiega o gornictwie zwie sie "De Re Metallica Libri XII" i jest autorstwa Georgiusa Agricoli (wlasciwie Georga Bauera). Na pewno do niej zajrze.

Dziekuje bardzo za pomoc;)

Pozdrawiam, Inkayon

zdaje mi sie ze wykorzystywano wegiel drzewny
ale tez nie jestem tego pewien
pozostawalo jeszcze palenie samym drzewem

Wêgiel drzewny znano na pewno. Poza tym w warsztatach kowalskich u¿ywano palenia kor± brzozow±, a dok³adniej tymi czarnymi zgrubieniami na korze. Ponoæ maj± one wystaczaj±c± kaloryczno¶æ (wiêksz± ni¿ samo drewno).

Co do tego sk±d brano stal polecam http://www.platnerz.com/scriptorium/faq/faq.html i tam klikn±æ "budowa i w³a¶ciwo¶ci stali" i "¿elazo dymarkowe".
Pozdrawiam.

post stary - ale ze górnictwo mnie interesuje bardzo... wiec odpowiem na tyle na ile znajomo¶æ rzeczy mi pozwala
na pocz±tek ogólna konkluzja dot. ¶cis³ego datowania - wielu tutaj ¿eby na jaki¶ temat odpowiedzieæ
¿±da daty i miejsca - a z histori± - zw³aszcza t± wcze¶niejsz± jest tak, ¿e pewne rozwi±zania funkcjonowa³y przez setki lat - wiec,
czasem nie warto siê zamykaæ tylko szukaæ analogii w okresach nam bli¿szych, ale przed jak±¶ globaln± zmian±.
do rzeczy: ile wydobywano srebra, wêgla, ¿elaza ? - ró¿nie, zale¿nie z jakiego z³o¿a nastêpowa³o wydobycie

srebro: - wg danych geologicznych z okresu ¶redniowiecznego - ilo¶æ srebra w tonie rudy (ok 0,35-0,45 m3 urobku) waha³a siê w przedziale od kilku do kilkudziesiêciu gram - czy to du¿o ?
generalnie za op³acalne uwa¿ano rudy które mia³y wiêcej ni¿ 4-6 g w tonie (odzyskiwano ¶rednio ok 60-80 %) po przerobie
(dzisiaj op³aca siê eksploatowaæ rudy na poziomie ok 1g / tona - czasem mniej je¶li stanowi± one z³o¿a polimetaliczne) - tylko mamy zdecydowanie wiêkszy odzysk (ok 98-99 %)

ile urobku wydobywa³ górnik w ¶redniowieczu ? - czas pracy ? - ok 10-12 godzin (7 dni w tygodniu), wielko¶æ sztolni (pole przekroju - ok 60/80 x 130/180 cm - w zaokr±gleniu ok. 0,8 -1,5 m2)
dziennie przy u¿yciu rêcznych narz±dzi (¿elazka i pyrlika) dawa³o siê przeg³êbiæ szyb lub sztolnie o 10-30 cm (30,0 cm dla mniejszego przekroju) - co daje ok. 0,15 - 0,25 m3 urobku (m3 wa¿y ok. 2,3 do 2,6 tony) - zatem wydobywano ok. 400 - 600 kg - ska³
z tego ok. 10-20% stanowi³a ruda (to co wydobyto stanowi³o urobek ska³y p³onnej i rudy - ¶rednia ¿y³a rudono¶na - ok 10-50 cm)
zatem wydobywano ok. 50 - 100 kg rudy dziennie
przy ¿yle o zawarto¶ci 10 g srebra i sprawno¶ci odzysku rzêdu - 50 % mamy ok. 5 g srebra z tony a wiêc dziennie wychodzi ok 0,5 grama srebra na osobê

wyliczenie jest uproszczone ale daje obraz - tak naprawdê globalne wydobycie wp³ywa³ szereg ró¿nych czynników - od tego czy sztolnia / szyb by³ suchy, jaka ska³a, jaka gruba by³a ¿y³a, jaka g³êboko¶æ i jaka wielko¶æ pola przekroju frontu robot by³a
czy to siê op³aca³o ? - ró¿nie je¶li koszty pozyskania by³y niewielkie tak , je¶li by³y du¿e to czêsto to by³o nieop³acalne - dlatego do kopalñ kierowano skazañców, niewolników itp.

ca³kowite wydobycie te¿ zale¿a³o od ilo¶ci kopalni (de facto szybików) - je¶li siê to policzy w skali roku to takie wydobycie nie jest ju¿ ma³e:
powiedzmy w jednym rejonie - pracuje od 20-50 kopaczy - ka¿dy ma dziennie ok. 0,5 g - to daje to od 10-25 g srebra - w skali roku to ju¿ 3,5 - 9,5 kg (dla do¶æ bogatej rudy) - ¿eby zobaczyæ czy to du¿o - wystarczy porównaæ wagê srebrnych monet z tego okresu których waga waha³a siê w przedziale od 0,4 -1,4 grama co daje parê ³adnych tysi±czków - oczywi¶cie to jest ilo¶æ srebra (a nie rzeczywisty zysk który musi byæ pomniejszony o koszty wydobycia, zaplaty dla ludzi itd.)

w szeregu opracowañ mo¿na znale¼æ liczniki zap³aty dla kopaczy hutmanów itd.

wêgiel ? - wêgiel kamienny i brunatny by³ do¶æ wcze¶nie wydobywany (np. na terenie Dolnego ¦l±ska wzmianki pisane pochodz± ju¿ z XIV-XV w. a sa przes³anki by twierdziæ ¿e wydobycie by³o realizowane du¿o wcze¶niej)
(wiêc nie XIX wiek, ani nawet XVIII... - wówczas nast±pi³o masowe wydobycie i st±d w ¶wiadomo¶ci wielu ludzi funkcjonuj± te daty co poniek±d wi±¿± z dat± tzw. rewolucji przemys³owej)
ile wydobywano wêgla ? - relatywnie du¿o - wychodnie wêgla wychodzi³y na powierzchniê, grubo¶ci pok³adów wêglowych - od kilkunastu do kilkuset centymetrów... wiêc to raczej kwestia by³a zale¿na od techniki pozyskiwania - przy samej powierzchni wêgiel jest kruchy i sypki, g³êbiej jest bardziej zwarty, ale dalej kruchy - wiec dawa³ siê ³atwo pozyskiwaæ - przy odpowiedniej grubo¶ci pok³adu kwestia wydobycia 1-2 ton nie stanowi³o problemu - g³ówny problem to by³o zastosowanie

rudy ¿elaza - nie bêdê prowadzi³ przeliczników jak przy srebrze - tylko wykorzystam wielko¶æ dziennego urobku ok . 0,3 tony (co daje ok 50-100 kg rudy) - ruda zawiera w zale¿no¶ci od rodzaju (limonit, hematyt, piryt, getyt, syderyt, magnetyt) -maj± od 35 do 80 % ¿elaza - przy za³o¿eniu ¿e ok 50 % daje siê wytopiæ to daje ok. (dla 100 kg rudy - ok 20 kg ¿elaza - przy ówczesnej technice wytopu) - oczywi¶cie mówimy o bardzo dobrych z³o¿ach i procesie hutniczym
spora czê¶æ ¿elaza spala³a siê w procesie przeróbki (zgorzelina lub jak kto woli zendra)

w procesie dymarskim te warto¶ci s± zdecydowanie mniejsze - limonit (ruda darniowa) jest niskoprocentow± rud±, a i sam wytop nie jest tak efektywny (du¿o ziaren ¿elaza przechodzi do szlaki)

oczywi¶cie nie wyczerpuje tematu - ale daje blade pojêcie o tym co dzia³o siê w górnictwie i wielo¶ci wydobycia

nomen omen np. p. Molenda Danuta przytacza wielko¶ci wydobycia o³owiu w swoich pozycjach i artyku³ach,
Dziekoñski, £abêcki, Jaros, Majewski, Karsten, Pusch, inni

co do opisów samej technologii - to poza wspomnianym Agricol± (i nie z XIII tylko z po³owy XVI wieku - wydanie pierwsze chyba jest z Bazylei z 1556 roku
mo¿na sobie poczytaæ brata Prezbitera, z naszych np. Kluka Krzysztofa

pozdrowionka graffic