Wiemy, ¿e Wis³± p³ywa³y od najdawniejszych czasów statki. Szkuta z Czerska jest zachowanym dowodem. Tradycja budowy "kryp" i do¶æ znacznej wielko¶ci "batów" przetrwa³a do po³owy zesz³ego wieku i ¿eglowa³y one po Wi¶le pod ¿aglami bez napêdu mechanicznego. Do przeprawy wojska na wojnê z Krzy¿akami, przygotowano krypy w górnym biegu Wis³y i sp³awiono je do P³ocka (pod) i po³±czono w most "pontonowy". Po bitwie grunwaldzkiej czeka³y pod Przypustem.

Szukam informacji czy i gdzie (w ¶redniowieczu - pocz±tek nowo¿ytno¶ci) nad Wis³±, by³y "stocznie"? Czy wi¶lane szkuty budowano na jej brzegach przez naszych budowniczych, czy w stoczniach nad morzem, bo by³y równie¿ u¿ywane do ¿eglugi przybrze¿nej na Ba³tyku (s± w internecie zdjêcia np w Pucku).
¯eby "dziadka" po bibliotekach do Warszawy nie ganiaæ z mi³± chêci± skorzystam z linka. Umieszczenie tytu³u "papierowego" na ten temat te¿ siê przyda.
Z góry dziêkuje.

Obstawia³bym ¿e je¶li nawet stocznie pracuj±ce na rzecz ¿eglugi rzecznej by³y gdzie¶ na trasie albo nad morzem (tzn. je¶li szkuty budowano w stoczniach morskich - np. w £asztowni), to drewno i tak pochodzi³o z wy¿yn i pogórza. Drewno by³o wszak towarem eksportowym Polski i wywo¿ono je sp³awiaj±c je Wis³± z puszcz po³o¿onych w górnym biegu nad morze.

Jak jednak s±dzê, nad samymi wybrze¿ami Ba³tyku co lepsze sosny masztowe i kilkusetletnie dêby by³y przetrzebione zapewne ju¿ we wcze¶niejszym ¶redniowieczu, analiza drewna wskazuje bowiem na to ¿e juz od czasów Chrobrego wikingowie, pozostaj±cy z Polakami w ¶cis³ych i przyjacielskich stosunkach, budowali swoje drakkary i knorry g³ównie z polskiego drewna (jak równie¿ beczki na ¶ledzie i inne wyroby drewniane). Je¿eli wiêc w tym samym czasie rozwija³ siê jaki¶ przemys³ stoczniowy ¶ródl±dowy to raczej w oparciu o nadwi¶lañskie puszcze.

Pierwszym chronologicznie towarem sp³awianym do Gdañska i Prus z Ma³opolski by³a sól, a potem zbo¿e - najprawdopodobniejsze wiêc, ¿e statki s³u¿±ce do ich przewozu równie¿ by³y w³asno¶ci± tych samych magnatów lub zarz±dców co same ¿upy i spichlerze.

Tempo prac nad budow± flotylli "pontonowej" mistrza Jaros³awa w Puszczy Niepo³omickiej równie¿ ¶wiadczyæ mo¿e wg mnie o istnieniu tam ju¿ wcze¶niej zorganizowanej wytwórczo¶ci szkutniczej. Przede wszystkim dlatego ¿e nie da³oby siê ukryæ przed szpiegami Luksemburczyka i mieszkaj±cymi w Krakowie licznymi Niemcami, potencjalnymi informatorami Zakonu, organizowania nowej wielkiej stoczni, co wymaga³oby szerokiego poszukiwania pracowników i zamawiania mnóstwa narzêdzi u miejscowych rzemie¶lników. A przecie¿ element zaskoczenia by³ tu kluczowy.

Ciekawe te¿ czy mamy jakie¶ zapiski na temat w³asno¶ci szkut na przestrzeni stuleci w tym okresie, potwierdzaj±ce moje powy¿sze gdybanie (bo to wszystko s± tylko moje przypuszczenia). Czy nale¿a³y one do ma³opolskich wspólnot flisaków, czy do ksi±¿±t mazowieckich, czy do bogatych kupców gdañskich? Czy by³y budowane na zamówienie? Je¿eli by³y produkowane w jakich¶ wyspecjalizowanych miejscach a potem dopiero kupowane przez klientów, to powinny siê zachowaæ jakie¶ dokumenty kupna-sprzeda¿y lub akta procesowe dotycz±ce sporów o zap³atê lub zwrot z tytu³u "reklamacji"...

Prawdopodobnie budowali dla siebie na naszych brzegach - a mo¿e my im te¿ budowali¶my. Klepki na beczki powi±zane w pêczki mogli pakowaæ na swoje statki, ale k³ód chyba nie targali za morze. Mieli swoje dobre drewno. Pozosta³y ko¶cio³y z XII w (ko¶ció³ z Borgund z 1150 roku - http://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...stavechurch.JPG )

Jak ju¿ o Chrobrym, to pobiera³ c³o w komorze celnej na Wi¶le w Przypu¶cie i chyba w Dobrzyniu n/Wis³±. Warzono sól za jego czasów w S³oñsku (wiêc sól nie tylko z Ma³opolski). Te do¶æ prê¿ne o¶rodki (kasztelañskie) nad Wis³± mog³y mieæ swoje "zak³ady szkutnicze" ju¿ wtedy. Drewno mog³y pozyskiwaæ po drugiej stronie Wis³y na Ziemi Dobrzyñskiej, która w tamtych czasach by³a równie zalesiona jak wspominane przez Ciebie tereny w górze rzeki.

Poni¿ej zamieszczam link do relacji z budowy "krypy" - jest te¿ gdzie¶ relacja filmowa.
http://www.zegluga.wroclaw.pl/articles.php?article_id=278

Jak widaæ, do zbudowania takich "pontonów" do wspomnianego mostu nie trzeba zbyt wiele narzêdzi. Wszystkimi dysponowa³ równie¿ ¶redniowieczny cie¶la (oczywi¶cie bez elektrycznych wiertarek). Fajna relacja i stare nazewnictwo.
Podobnie budowano szkuty (jest o tym mowa). Nie wymaga³y pochylni. Budowane przez zimê, wczesn± wiosn± woda sama "zabiera³a" w czasie wiosennych przyborów. Naprawy wykonywano równierz gdzie b±d¼.
Na potrzeby "mojej bajki" przyda³o by mi siê po¶wiadczenie , ¿e budowano je równie¿ na terenie Mazowsza / Kujaw a najszczê¶liwszy by³bym za takie potwierdzenie z Ziemi Dobrzyñskiej.

Andrzeju, ze zdobytej dotychczas przeze mnie wiedzy w ró¿nych ¼ród³ach, wszystko wskazuje na to, ¿e by³o jak przypuszczasz. Nie mam jednak konkretnych danych pod tym k±tem.

Z tego co siê orientujê to ka¿de miasto ulokowane nad rzek± mia³o w³asny port i co¶ co mo¿na nazwaæ stoczni±. Z regu³y trochê na wyrost, ale zaspokaja³o podstawowe potrzeby takie jak tranzyt dóbr w zasiêgu lokalnym czy us³ugi promowe - przeprawianie na drug± stronê. Dowodem tego jest zapis (niestety nie pamiêtam gdzie, musia³bym przeczesaæ ksi±¿kê), ¿e w Pañstwie Zakonnym bracia-rycerze byli zwolnieni z uiszczania op³at za prom. Wnioskujê wiêc, ¿e skoro taki zapis umieszczono, to sytuacja musia³a byæ do¶æ zwyczajna.

Równie¿ w ka¿ym mie¶cie powinny byæ relikty dyskretnie przemycone z czasów ¶redniowiecza, a chowaj±ce siê w nazwach ulic, bram itp. Przyk³adowo w moim rodzinnym mie¶cie ulica Wodna prowadzi³a przez bramê Wodn± (rozebran± ju¿ w XV w.) do portu, który oddalony by³ od miasta o kilometr, mo¿e dwa. Oczywi¶cie port od dawna nie funkcjonuje, ale ulica pozosta³a.

Ciekawostka z traktatu Micha³a z Rodos z 1436 roku, od 1401 do 1435 r. kolejno wio¶larza, nawigatora, oficera i dowódcy galer handlowych i bojowych w s³u¿bie w³oskiej i bizantyjskiej.
Opisuj±c budowê galer wojennych, wed³ug "typowego projektu" czyli planów i tabel wymiarowych, przygotowanych przez "obliczeniowców" i zatwierdzonych przez inwestora, zanim przejdzie do szczegó³ów technicznych, pisze on (wed³ug cytuj±cego go autora) :





S±dzê ¿e w wypadku Polski nie ma powodu zak³adaæ ¿e naszych robotników jako¶ mniej trzeba by³o pilnowaæ podczas pracy albo ¿e nasi majstrowie robili wszystko z pamiêci, nie potrzebuj±c planów i do¶wiadczonego nadzoru. Musia³o to wiêc wygl±daæ jako¶ podobnie (z poprawk± na to ¿e w³a¶cicielami flot, jak mi sie zdaje, by³y u nas rody i gildie kupieckie i miasta hanzeatyckie, a nie pañstwo). Budowa nawet takiego prostego skrzyniowego kad³uba jak pontony w czasie Wielkiej Wojny z Zakonem, w wielu powtarzalnych egzemplarzach, jego uszczelnienie itd. wymaga³o nie tylko przygotowania planów i przemy¶lenia nowatorskiego sposobu pó¼niejszego scalania przez pracowniê mistrza Jaros³awa ale i, przynajmniej od nadzoru wy¿szego i ¶redniego szczebla, du¿ego do¶wiadczenia w organizacji pracy i w budowie jednostek p³ywaj±cych jako takich.

Jeszcze jak jeste¶my przy lokalizacjach nadmorskich i przy nazwach ulic: wydaje mi siê, ¿e pewne wyznaczone rejony w portach pe³nomorskich by³y predystynowane do zlokalizowania tam stoczni, np. sk³ady balastu dla statków morskich (lastadie czyli ³asztownie, np. gdañska i szczeciñska). Je¿eli statek mia³ wracaæ po roz³adunku bez towarów lub z lekkim ³adunkiem, nale¿a³o go dobalastowaæ, je¿eli odwrotnie to musia³ pozbyæ siê czê¶ci balastu. Podczas cumowania przy sk³adowisku kamieni balastowych naj³atwiej by³o przeprowadziæ oczyszczanie z p±kli i przy okazji zauwa¿yæ uszkodzenia i nadwyrê¿enia konstrukcji mocno wynurzonego kad³uba, by³a to wiêc dobra lokalizacja dla warsztatu - "stoczni remontowej", która pó¼niej si³± rzeczy w chwilach mniejszego ruchu zaczyna³a "dorabiaæ sobie" (mówi±c w uproszczeniu) budow± ³odzi i wiêkszymi naprawami, a w miarê zdobywania do¶wiadczenia mog³y zacz±æ powstawaæ w niej jednostki pe³nowymiarowe.

PS. Mam ciekawe linki, zaraz wrzucê.

Znalaz³em w sieci dwa opracowania na ten temat, w zwyk³ym pdf-ie, do pobrania.

1) Do darmowego pobrania po zalogowaniu przez profil fb lub Google:

Waldemar Ossowski, Przemiany w szkutnictwie rzecznym w Polsce. Studium archeologiczne. Centralne Muzeum Morskie w Gdañsku, Gdañsk 2010: link

2) Do darmowego pobrania bez logowania:

Jaros³aw Koby³ecki, Sztuka korabnicza S³owian Pólnocnozachodnich (VIII-pocz.XIII w.). J.&M. Koby³eccy 2005: link

Zw³aszcza ten pierwszy tytu³ wygl±da obiecuj±co.
No i przy okazji jest podana dalsza bibliografia i wykaz ¼róde³.

Dziêkuje na razie i zaraz siê zabieram za czytanie.

Ja, jak znajdê chwilê, te¿.

Mo¿e to co¶ pomo¿e:
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=705...4001&type=1

Ta wiadomo¶æ te¿ mnie cieszy chocia¿ to daleko. Istnienie ¿eglugi na Wi¶le jest niezaprzeczalne. Z zalinkowanej przez Viatora pozycji, dowiedzia³em siê, ¿e P³ock ju¿ w 1237 "da³ sobie zapisaæ" informacjê o posiadaniu korabla do przewozu soli.
Jak naukowcy napisali, zaledwie na palcach jednej rêki mo¿na policzyæ odnalezione miejsca budowy, bo woda powodziowa zabiera³a pozosta³o¶ci po budowie. Nie stosowano pochylni ani te¿ skomplikowanych trwa³ych urz±dzeñ. Statki budowano na terenie zalewowym bardzo prymitywnymi metodami i z wodowaniem czekano na przybór powodziowy.
¦ladami trwa³ymi, nie tylko po wrakach ale miejscach budowy i naprawy by³y pozostawiane/zgubione klamry szkutnicze. Po kszta³cie mo¿na rozpoznaæ wiek. Ponoæ miejsca ich odnalezienia wyznaczy³y szlak od Ba³tyku Wis³± i Bugonarwi± dalej na wschód a¿ na Niemen.
Na http://www.poszukiwanieskarbow.com/ zapyta³em i poda³em rysunki czy kto¶ nie znalaz³ takich blaszek. Jednak nikt siê nie przyzna³. Jest to niezbyt fascynuj±ce znalezisko i "prawie" wygl±da jak zardzewia³y kapsel lub kawa³ek pogiêtej blaszki. Nic dziwnego, ¿e nie zwraca na siebie uwagi mimo, i¿ do takiej szkuty czerskiej zu¿yto ich prawie 10 tysiêcy sztuk.
Uzyska³em wa¿n± dla mnie wiadomo¶æ o istnieniu wsi, dzisiejszej dzielnicy W³oc³awka o nazwie Korabniki, istniej±cej jeszcze przed lokacj± miasta.
Jak ostatnio "donosz±", pozosta³o¶ci grodu w Zarzeczewie mog± byæ miejscem sk±d po najazdach Prusów to miasto przeniesiono na s±siedni brzeg Wis³y . W ten sposób zawêdrowa³em na Ziemiê Dobrzyñsk± ale bez artefaktów.

Cze¶æ. Mo¿esz jeszcze skorzystaæ z wiedzy Przemka Paska z fundacji JaWis³a, który ma hopla na punkcie Wis³y i wszystkiego co zwi±zane t± rzek±. Byæ mo¿e zna on miejsca gdzie takie stare jednostki zosta³y znalezione i jest w stanie powiedzieæ wiêcej na temat ¿eglugi wi¶lanej w dawnych wiekach. Swego czasu zreszt±, budowa³ z nadwi¶lañskimi ch³opami tradycyjnego bata i krypê którymi od lat p³ywa. Mo¿e nie jest to wiedza stricte historyczna ale wie¶ czêsto zachowuje bardzo stare praktyki rzemie¶lnicze co napewno da Ci pogl±d, choæby na budowê takiej jednostki.

Zagl±da³em na stronê fundacji a budowê jego krypy wraz ze zdjêciami zrobionymi podczas produkcji mo¿na znale¼æ równie¿ jako przyk³ad historycznej technologii w podanym przez Viatora naukowym opracowaniu.

Oj, obawiam siê ¿e za tymi najciekawszymi to Dziadek musisz sie nabiegaæ/nadzwoniæ. A tytu³ów jeszcze nikt nie napisa³.

Polecam (oczywi¶cie po zawiniêciu do Muzeum Morskiego które ma bogat± kolekcjê wszelkich publikacji marinistycznych, w tym wszelakich pozycji dot. archeologii. Nadal zreszt± w archiwum powinien archeolog pracowaæ, nie wiem co teraz porabia) kontakt z Filipem Kuczm±, namiary na niego znajdziesz w Muzeum Archeologicznym w Gdañsku. Zapytaj czy udostêpni³ by Ci mo¿e jakies materialy o znalezionej przez niego ³odzi, znajdziesz tam du¿o wiêcej ni¿ tylko info o tym konkretnym zabytku.

Wiedzy konstrukcyjnej na moje potrzeby ju¿ naby³em nie tylko z zalinkowanych pozycji naukowych - wcze¶niej - w dzieciñstwie skoñczy³em budowê okrêtów . Ma³o jest o miejscach budowania a nic zw³aszcza na Ziemi Dobrzyñskiej gdzie mile bym widzia³ je umiejscowiæ. Czarno na bia³ym doczyta³em siê "...o ³odzi i czo³nie u jeziora..." opodal rozsypuj±cego siê drewnianego dworu i pozosta³o¶ci wie¿y mieszkalnej w Wymy¶linie (Skêpem) wspomnianych w lustracji z pocz±tku nowo¿ytno¶ci. Potwierdza siê uwaga Laser'a o tym, ¿e ka¿dy o¶rodek nad wod± mia³ swe ³odzie i zapewne je wytwarza³. Je¶li P³ock mia³ "koraba", a W³oc³awek wie¶ s³u¿ebn± korabników, wiêc w tym czasie istniej±ce nieopodal Dobrzyñ i Przepust, bêd±ce komorami celnymi na Wi¶le, jakie¶ jednostki p³ywaj±ce zapewne posiada³y i mog³y je równie¿ budowaæ. Zapewne Bobrowniki i strzeg±ca uj¶cia Drwêcy Z³otoria musia³a temu za³o¿eniu te¿ podlegaæ. Szkoda, ¿e to tylko takie moje wysnute wnioski bez historycznego potwierdzenia.

Zakoñczê (je¶li siê uda) zdjêciem moich modelików dla których szukam ¶redniowiecznego portu (na Ziemi Dobrzyñskiej).