Witam
Dzisiaj z cos z zakresu mineralogii. Z minera³ów, które mog³y byæ brane pod uwagê przez ¶redniowieczny lud nale¿± te minera³y, które przede wszystkim by³y ³atwe (lub stosunkowe ³atwe do pozyskania), dalej ³atwe do obróbki i przede wszystkim wyró¿naij±ce sie kolorem, kszta³tem i rzadko¶ci± wystêpowania - te czynniki w g³ównej mierze determinowa³y popularno¶æ danego minera³u. Ulubione kolory ? czerwieñ, b³êkit, zieleñ, ¿ó³æ, filet-ró¿, kamienie bezbarwne.
Przyk³ady w kolorach czerwonych:
- rubin (odmiana korundu) - pozyskiwana z pegmatytów lub ze z³ó¿ aluwialnych (naniesionych przez rzeki, strumyki, potoki) - jeden z najtwardzszych minera³ów (9 w 10 stopniowej skali Mohsa) - bardzo efektowny, stosunkowo rzadko wystepuj±cy, wysoko ceniony do dzisiaj, wielko¶æ kryszta³ów nawet do kilkunastu cm - zrosty rubinowe - pojedyncze kryszta³y do kilku cm
- granaty - ca³a grupa granató charakteryzuje sie bardzo bogat± kolorystyka (od brunatnej przez czerwienie ¿ó³cie do zieleni) najbardziej porzadana odmiana granatu (pirop) zamiennie stosowana i almandynem ( jasniejszy o mniejszej intensywnosci koloru)
- krwawnik (karneol) - odmiana chalcedonu - do¶æ pospolity na polskich ziemniach, do¶æ twardy ( ok. 7 w skali Mohsa) nieprze¶wiecaj±cy daje sie pieknie polerowaæ
- krwawnik (hematyt) - ruda ¿elaza - ruda o barwie czarnej doskonale przyjumuje poler, po³ysk metaliczny - w XIX w wykorzystywana na potrzeby bi¿uterii ¿a³obnej - rysa wykonana hematytem jak równie¿ py³ hematytowy zmieszany z wod± daje kolor krwisto czerwony ( stad nazwa )
- koral szlachetny - wêglan wapnia - szkielet koralowca - do¶æ trudny w obróbce (ze wzgledu na krucho¶æ), piêkny kolor koralowy (ciep³a czerwieñ) - w sumei u¿ywa sie i u¿ywane by³y trzy odmiany korali szlachetnych czerwny, czarny i bia³y ( bia³y by³ najmniej porz±dan± odmian±)
- jaspis - odmiana chalcedonu - zbli¿ona kolorystycznie i formalnie do karneolu - dodatkowo charakteryzuje sie bogata palet± barwn± od ¿ó³ci przez zielenie czerwienie do brunatnych) - szeroko rozpowszechniony, stosunkowo prosty w obróbce
- agat - odmiana chalcedonu - forma skrytokrystaliczna - w zasadzie wszystkie kolory w ró¿nej formie: od warstwowych przez koncentryczne, na strukturze po³amanej (brekcje agatowe) - wystepowania : do¶c popularny
turmalin - ca³a grupa w bogatej gamie kolorystycznej od bezbarnych form do czarnych przez zielenie ro¿e czerwienie
itd
¿ó³ty:
cytryn - odmiana krystaliczna kwarcu o kolorze ¿ó³tym
jantar (bursztyn) - ¿ywica kopalna, bogata paleta barw ( od bialej przez ¿ó³cie czerwnienie do czarnej) populoarny w obrêbie po³udnowego ba³tyku prosty w obróbce, lekki (p³ywa w morskiej wodzie), podczas spalania wydziala specyficzna przyjemna woñ
jaspis - j.w.
zielony
chryzopraz - odmiana chalcedonu zawieraj±ca domieszki niklu - w kolorze jab³okowo zielonym - wystêpuje tylko w piêciu miejscach na ziemi w tym w Polsce w Szklarach -
malachit - minera³ rudny (ruda miedzi) - miekki, ³atwy w obróbce - py³ malachitowy silnie truj±cy dobry na korale, figurki, do rze¼bienia
oliwin - kryszta³y w oliwinu w kolorze oliwy (nazwa) wystepuje z ska³ach wulkanicznych glêbinowych i wylewnych
jaspis - j.w.
nefryt - kolor w zasadzie od bia³awej (o odcieniu ro¿owawym ) do ciemnej zieleni, do¶æ trudny przy obróbce, wytrzyma³y (wykonywa³o i wykonuje sie z tego narzedzia i przybory )
jadeit - "kolega nefrytu" patrz j.w.
serpentyn - zielonkawo blekitnawy ( w zasadzie jest to ska³a z³o¿ona z dwóch minera³ów) do¶æ ³atwy do obróbki pieknie przyjmuje kolor
niebieski / ro¿
turkus - minera³ rudny (ruda miedzi) - od blêkitu do zniebieskiego z odcieniem zieleni) miekki, ³atwo obrabialny pieknie przyjmuje kolor
szafir - odmiana korundu patrz wy¿ej
ametyst - krystaliczna odmina kwarcu w kolorze od lilaró¿ do ciemno granatowego
bezbarny / bia³y
korund - wersja bezbarwna grupy korundowej
diament - po oszlifowaniu zw. brylantem (diamenty sa w kolorze od bezbarwnego przez zó³ty zielony blêkitnawy do czarnego )
cyrkon - kolor bia³y lub ¿ó³tawy - bardzo zilne za³amanie ¶wiat³a po oszlifowaniu (czesto stosowany jako tañszy zmiannik diamentów)
kwarc - wybitnie popularny minera³ - wystepuje w formie krydtalicznej i skrytokrystalicznej w szerokiej palecie barwnej od bia³ej (mleczne) poprzez bezbarwn± (krysztal górski) zó³ta (cytryn) niebiesk± (ametyst) zielon± (prasiolit) szar± (kwarc dymny) czarn± (morion)
opale - od bezbarwnego do czarnego - do¶æ trudny minera³ w obróbce (kruchy), kamieñ który "choruje" - w strukturze opalu jest woda która z czasem odparowuje ze struktury przez co opal traci blask (stad wra¿enie ¿e choruje)
per³y i macica per³owa - weglan wapna z konchilin± - t³umaczyæ chyba nie muszê - ma³¿e per³orodne wystêpuj± w s³onych i s³odkich wodach
itd....
przy okazji belemnity (nie belemity) - nale¿a³y do rzêdu wymar³ych morskich g³owonogów nale¿±cy do Decabrachia (dziesiêciornice) - przypomina³y torche swoim wygl±dem ka³amarnice . Belemnity posiada³y kalcytowy endoszkielet, z³o¿ony ze wyd³u¿onego, kolcopodobnego rostrum , w którego przedniej czê¶ci w sto¿kowatym zag³ebieniu (alweola) tkwi³ fragmokon - sto¿kowata muszla podzielona przegrodami na komory gazowe.
i dalej.... co do zasady - to nale¿y zauwa¿yæ jedna rzecz - wszystkie minera³y (lub ska³y) nieprze¼roczyste lub nie prze¶wiecaj±ce szlifowa³o sie i szlifuje w formie kaboszonów lub innych form ob³ych - pozostale minera³y prze¶wiecaj±ce lub bed±ce w formie krystalicznej szlifuje sie w fasetki ( zasadniczo od XVI w) wczesniej wiekszo¶æ obrabiano w formie pó³kul (kaboszony ) lub kulek
w Polsce w zasadzie wszystkie wymienione przeze mnie w skrucie minera³y wsytêpuja zatem nale¿y podejrzewaæ ze na tych terenach by³y raczej do¶æ bogate mo¿liwo¶ci pozyskania surowca (bursztynem handlowana luz w staro¿ytno¶ci ) - znale¶æ mo¿na zapiski kronikarskie które mówia o wydobyciach szafirów rubinów cyrkoni granatów na naszych ziemiach co najmniej od XII w
co do sposobu u¿ytkowania - ka¿dy kamieñ mia³ przypisane magiczne w³a¶ciwo¶ci (np ametyst by³ amuletem przeciwko pijañstwu - chronil w³a¶ciciela przed upiciem sie ) , bursztynu u¿ywano jako lekarstwa ( nalewki, odymianie w mieszance z zio³ami wszelakimi) i do ozdoby (paciorki koraliki - w po¼niejszym okresie do budowy bogatych mebli - jako wykladzina mebli)
kryszta³y kwarcu u¿ywano leczniczo - przykladano do miejsc chorych itp itd
wiele z kamieni (g³ównie kryszta³ów) u¿ywano jako wota, amulety do odczyniania uroków itp
jasne ze to co napisa³em nie wyczerpuje tematu - wiele mo¿na znale¼æ w litereturze fachowej z zakresu mineralogii i z pogranicza (w³a¶ciwo¶ci magiczne kamieni szlachetnych i ozdobnych) - ksia¿ki takie nie trudno znale¼æ - ale proponowa³bym te wydane przed 1980 rokiem ( te wydane po¼niej s± bezwarto¶ciow± papk± z przepisywanymi informacjami - jedyn± ich zaleta jest jako¶æ zdjêci i szata edytorska)
hmm nie wiem czy wyczerpa³em temat ... za pewne wiele by mo¿na jeszcze tu dopisaæ - reszte na pewno znajdziesz w ksi±¿kach lub zdobywaj±c informacje od mineralogów lub gemologów wzglêdnie od dobrych zbierach minera³ów
pozdrowionka RF