Kolega archeolog, konserwator zabytków i historyk poprosi³ mni o identyfikacjê zbroi jak± odnaleziono w ostatnim okresie czasu w Radzyniu Che³miñskim. Z uwagi na to, ¿e zepsu³ mi siê aparat przerysowa³em w paincie z zachowaniem proporcji wygl±d poszczególnych p³ytek. P³ytki ciemniejsze s± wypuk³e, przy czym wypuk³o¶æ zaznaczy³em czarnym ³ukiem. Cyfra w ¶rodku to ilo¶æ ujawnionych ca³ych p³ytek. P³ytki oznaczone kolorem jasnym to p³ytki p³askie. Na chwilê obecn± na jednej z nich ujawniono 5 otworów. Reszta - 47 p³ytek przypomina kszta³tem rozgnieciona gumê do ¿ycia – s± tak silnie skorodowane. Jeszcze nie wszystkie p³ytki prze¶wietlono rentgenem. Nie znane jest wiêc rozmieszczenie otworów. Na chwilê obecn± na jednej z nich ujawniono 5 otworów.
Kolega bardzo sobie ceni ruch rekonstrukcyjny i poprosi³ mnie bym skonsultowa³, ze „Swoimi” to znalezisko.
Uprzejmie proszê o upewnienie mnie:
- Czy rozpoznajecie w tej zbroi brygantynê?
- Jak by¶cie j± wydatowali?
- Czy to brygantyna wczesna czy pó¼niejsza?
- Gdzie mog³y byæ umocowane p³ytki oznaczone kolorem pomarañczowym?
- itp itd
Nie piszê ¿adnej pracy. Nie robiê tego za kasê. Ot, po prostu przys³uga dla kolegi, który przekaza³ mi wiele ciekawych materia³ów z interesuj±cej nas epoki.
Pozdrawiam
HaKo

Przyda³o by siê choæ szacunkowe wymiarowanie. Mniej wiêcej jakiej s± wielko¶ci.

Kontekst znaleziska? Gdzie¶ na Ba³kanach znaleziono bizantyjski(?) warsztat kowalski, a w nim pozosta³o¶ci trzech pancerzy. Wszystkie le¿a³y obok siebie. Dopiero drobiazgowa analiza pozwoli³a je odró¿niæ.

Pozdrawiam Znicz

Na pocz±tek wypada³o by rozwa¿yæ, czy to nie oko³ogrunwaldzkie p³aty.

Te przyk³ady z Plemiêt i Wisby s± wymowne:

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik


Pozdrawiam Znicz

Jak wspomnia³em w tytule zbrojê znaleziono na zamku w Radzyniu Che³miñskim – trzeciej - czwartej co do wielko¶ci twierdzy Zakonu Krzy¿ackiego. Wskazywa³oby to na krzy¿ackie, czyli niestety zarówno niemieckie jak i wschodnie jej pochodzenie. Ze spisów arsena³ow zamkowych wynika, ¿e ka¿dy z nich oprócz wyposa¿enia braci rycerzy gromadzi³ uzbrojenie ochronne dla wojsk zaci±gowych, celem doposa¿enia co biedniejszego przedstawiciela rodzimej szlachty.
Wiêkszo¶æ p³ytek nie przekracza 4 do 5 cm wysoko¶ci. Ich szacunkowe d³ugo¶ci to 7 do 9 cm. Oko³o 35 procent p³ytek to te zaznaczone czerwonym prostok±tem. Nie wykluczone, ¿e by³o ich jeszcze wiêcej bo znaczna czê¶æ ich skorodowa³a. P³ytki prze¶wietlane s± obecnie rentgenem. Nie wyodrêbniono jak do tej pory nitów lub podk³adu na jakim by³y one przynitowane.

W za³±czniku czê¶æ wymiarów a reszta proporcjonalna.

Wydaje mi siê, ¿e te p³ytki to trochê za ma³e jak na platy ale nie zna³e¶ ich wymiarów

Historia
Radzyñ w 14010 zdoby³y wojska Jagie³³y. Zamek podupad³ ale do wojny trzynastoletniej by³ siedzib± urzêdników krzy¿ackich. W 1456 w czasie szturmu jedna ze ¶cian zawali³a siê. Polacy zamek odbudowali a zniszczyli go Szwedzi w 1628.
Matematyka
Znaleziono 59 ca³ych elementów. 47 p³ytek by³o skordowanych – bezkszta³tnych co daje zbrojê ze 106 elementów Do rekonstrukcji u¿y³em 42 elementów. 17 elementów ca³ych pozosta³o plus 47 elementów skorodowanych daje 64 elementy niewykorzystane, z których mo¿na by swobodnie wykonaæ zbrojenie pleców. Elementy niewykorzystane lub czê¶ciowo wykorzystane zaznaczy³em na szkicu czerwona kropk±. Tyle matematyki.
A teraz geometria.
Gdy ze z³o¿onych przyk³adowo elementów (patrz rysunek) wyjdzie napier¶nik okazuje siê, ¿e od mostka do talii jest oko³o 40 cm – odleg³o¶æ ca³kiem logiczna. Wygiête drobne elementy, których jest 11 swobodnie tworz± taliê z przodu zbroi o d³ugo¶ci oko³o 45 do 50 mc. Nie potrafiê znale¼æ dla nich miejsca w zbroi p³atowej. P³aty nie posiada³y talii. Klasyczna brygantyna mia³a wygiêt± ka¿d± p³ytkê. Zbroja p³atowa mia³a raczej p³ytki p³askie. Choæ to te¿ nie jest pewnik. Visby 24 czy tam 25 numerów ich ju¿ nie pamiêtam te¿ mia³a du¿± ilo¶æ drobnych p³ytek te¿ wygiêtych.
No i na koniec nale¿y zadaæ sobie pytania;
- W którym miejscu i czasie zbroja p³atowa staje siê brygantyn±?
- Co je tak naprawdê ró¿ni?
- Jak wygl±da³y konstrukcje pocz±tkowych brygantyn?

Czy to wszystko trzyma siê kupy?

Rekonstrukcja wygl±da poprawnie, ale pod warunkiem, ¿e mamy elementy jednej zbroi.

A je¶li s± to dwie zbroje – brygantyna (ma³e p³ytki) oraz p³aty (du¿e p³ytki), to mamy problem.

Wa¿ne jest, czy wszystko znaleziono blisko siebie, czy na du¿ym obszarze.

Poza tym jak ju¿ napisa³em, u kowala czy zbrojowni-arsenale, zbroje znajduj± siê blisko siebie, po wykopkach tylko analiza metalurgiczna jest w stanie rozpoznaæ, które elementy od czego.

Pozdrawiam Znicz

Mi siê kojarzy to tylko z czym¶ takim (nie wiem jak ta zbroja siê fachowo nazywa choæ dla mnie to odmiana kirysu krytego)

http://www.myarmoury.com/talk/viewtopic.ph...ghlight=bractea

Pozdrawiam,
Micha³ "Zielu" Zieliñski

Zbroja kryta to chyba najlepsze okre¶lenie. Podzia³ p³aty/brygantyna po XIII/XIV wieku jest mocno sztuczny moim zdaniem je¶li nie mamy pe³nego uk³adu blaszek i nie znamy formy okrycia. Kto¶ musi zdecydowaæ jak du¿e p³ytki to ju¿ p³aty etc. Datowanie XIV-XV wiek chyba.
Jakbym musia³ decydowaæ, to przy tak ma³ych p³ytkach nazwa³bym to brygantyn±, bo da siê u³o¿yæ dopasowany do cia³a komplet. Ale to czysta hipoteza. Datowanie pasuje, bo w sumie to co Zielu pokaza³ to ju¿ brygantyny a z XIV wieku.
Analogii jest ogrom z terenu dzisiejszej Polski. Ale tylko kilka uda³o siê u³o¿yæ. Zwykle to baaardzo hipotetyczne i tak.
Pozdrawiam

A mo¿e wzi±æ pod uwagê wystêpowanie wciêcia w tali? Z tego co siê orientowa³em to w p³atach wyra¼ne przewê¿enie w pasie nie wystêpuje, za¶ ju¿ XIV wieczne brygantyny (a zw³aszcza pó¼niejsze) posiadaj± takie co¶.

Pozdrawiam,
Micha³ "Zielu" Zieliñski

Dok³adnie. Ale na bazie kupki blaszek 4-5cm nie podejmujê siê okre¶lenia czy mia³o to wciêcie czy nie.
Z drugiej strony ma³o ich jest wygiêtych jak w brygantynie...
Trudna sprawa
Klasycznych pó¼noXV wiecznych brygantyn u nas jako¶ nie by³o raczej (1 przedstawienie z oko³o 1500, pewnie obcy warsztat). St±d postawi³bym na brygnatynkê czy lenter (?) jak siê pojawia w starszej literaturze z tzw okresu oko³o grunwaldzkiego

Inna sprawa. Hako my sobie o blaszkach gadu gadu a bez pokazania reszty rzeczy z warstwy (i tych s±siednich najlepiej) to mo¿emy sobie we mgle kluczyæ i tyle :P

Do tej pory wszystko jasne by³o. Nie spotka³em siê jednak z okre¶leniem lenter. Co to by³o?
Ale¶ mi æwieka zabi³ Borgu. Czy LENTER to przej¶ciowa faza pomiêdzy zbroja p³atow± a brygantyn±.
Zasugerujê koledze by przejrza³ materia³y i sprawdzi³ czy p³ytki wygiête ujawniono np w jednej linii. To mog³oby wskazywaæ na gotow± zbroje i na wystêpuj±c± w niej taliê.

Re Znicz....
Po rozmowie telefonicznej z koleg± do¶wiadczonym archeologiem i konserwatorem wychodzi na to, ¿e znalezisko traktowane jest jako jedna zbroja. P³ytki znalezione na niewielkim obszarze. Niez³a sugestia !!! My¶le ¿e rentgen mo¿e wykazaæ czy ka¿da blaszka mia³a ju¿ wykonane dziurki. Czy by³a ju¿ przynitowana do podk³adu czy dopiero oczekiwa³a na dalsz± fazê produkcji. Je¶li p³ytki by³y np w dwóch warstwach to mo¿e to wskazywaæ na pojedyncz± zbroj±. Je¶li obszar wiêkszy nie nale¿y wykluczyæ warsztatu lub zsypu "¶mieci p³atnerskich- pó³produktów" na jednej kupce. Komturia w Radzyniu mia³a zapewne swojego platnerza - kowala.


Re Zielu....
W³a¶nie te wygiête p³ytki - ich ilo¶æ sprawiaj±, ¿e wygl±da mi to na przewê¿enie w talii. Nie potrafiê ich umiejscowiæ w zbroi p³atowej w ¿adnym miejscu. Przy p³atach Visbowych, tych o wy¿szych numerach, je¶li p³ytki s± mniejsze to w ca³ej zbroi s± mniej wiecej tej samej wielko¶ci, Tu natomiast wydaje siê to byæ przemieszaniem dwóch epok b±d¼ wskazywaæ na co¶ po¶redniego miêdzy p³atami a klasyczn± brygantyn±. P³ytki wiêksze przemieszane s± z p³ytkami mniejszymi

Serdeczne dziêki za sugestie. Gdyby co¶ wam siê jeszcze skojarzy³o proszê o pomoc i dalsze wskazówki.

W starszej literaturze to co my nazywamy brygantyn± pojawia siê jako lenter, jak pamiêtam na bazie jakiego¶ ¼ród³a pisanego z XIV wieku. U Wawrzonowskiej trzeba by by³o sprawdziæ. Juro bêdê w Instytucie, jak nie zapomnê to zobaczê.
Przepraszam za zamieszanie z tym s³owem. Technicznie chodzi o brygantynê. Robienie sztucznego podzia³u chyba nie jest na miejscu.

Mam nadziejê ¿e kolega mnie nie zabije, ale w sumie chwali³ siê rekonstrukcj± publicznie na facebooku to chyba nie . Z reszt± materia³y posz³y do publikacji ju¿ jaki¶ czas temu...

(Opracowanie i rekonstrukcja: K. Cackowski rys. M. Gajewska)

Co do datowania i kontekstu:

A zbrojnikowe os³ony koñczyn te¿ s± opracowane czy dodane na podstawie przypuszczenia? Pytam bo z chêci± bym poczyta³ na ten temat.

Z tego co wiem tylko p³aty/brygantyna by³y znalezione i zrekonstruowane. Reszta to chyba analogie z epoki...

Taki penis a nie rekonstrukcja.
Rysunek pomijam, bo to by by³a litania na arkusz edytorski jak bardzo z³y rysunek mo¿na zrobiæ... artystycznie i naukowo. Mo¿e niech autor poogl±da obrazki z epoki a nie zdjêcia z Grunwaldu.

A co do zbroi mam jedno pytanie. Pytanie z cyklu, lepiej nie odpowiadaj, bo i tak odpowiesz ¼le. Dlaczego te p³ytki na siebie nie nachodz±?