Zainteresowa³a mnie ostatnio kwestia u¿ytkowego wykorzystania bêbna. Niestety, brak mi materia³ów okresu rzymskiego ¿eby zweryfikowaæ pewne rzeczy. Czy kto¶ orientuje siê jak to by³o z wykorzystaniem bêbna do np. wios³owania ? Czy jest to mo¿e wymys³ holywodzki ? Za wszelkie naprowadzenia, ikonografie bêdê wdziêczny.

Bêbnem wybijano rytm wios³owania, tak samo ¶piewane szanty. Aby wszyscy równo wios³owali dla zwiêkszenia prêdko¶ci.


Nawet ikonografii nie potrzeba, to logiczne rozwi±zanie.

Pozdrawiam,
Ragnarr Thoresen

To jest podej¶cie, które bardzo czêsto prowadzi na manowce. Poza tym M³odymir pyta³ o ¼ród³a, a nie o to, co wydaje siê logiczne.

Pytanie ciekawe i mnie zastanowi³o. Na staro¿ytno¶ci siê nie znam za bardzo, na staro¿ytnej ikonografii jeszcze mniej, ale poszuka³em literackich ¼róde³ w Perseusie.

Osoba odpowiedzialna za synchronizacjê pracy wio¶larzy to pausarius (czyli ten, który odmierza pauzy). S³owo to pojawia siê w listach Seneki, który chyba na ka¿dy temat ma co¶ do powiedzenia (Sen. Ep. 56.5):
Do skupienia potrzebna jest cisza, ale Seneka z wiekiem tak uodporni³ siê na ha³asy, ¿e nawet wrzaski pausariusa nie przerywaj± jego koncentracji. Wrzaski, a nie walenie w bêben.

Bardziej ogólnie stanowisko to nazywa siê hortator (od hortor, hortari, a wiêc ten, który zachêca). To s³owo mo¿na znale¼æ np. w Metamorfozach Owidiusza (Ov. Met. 3, 617-618):
Hortator Epopeusz te¿ nie wali w bêben, ale wydaje wio¶larzom komendy g³osem.

Dok³adniejszy opis tej funkcji znalaz³em w opisie wojen punickich Siliusa (Punica, lib 6, 360-364)
Czyli znowu mamy komendy wydawane g³osem. ¯adnej wzmianki o bêbnie.

Niemniej jest te¿ s³owo portisculus, które wydaje siê oznaczaæ narzêdzie do wybijania rytmu do wios³owania. Znalaz³em nawet taki fragment mozaiki z medyny Tunisu (chyba IV w. n.e.):

Wygl±da mi to na m³otek. Na staro¿ytnej muzyce to ja siê ju¿ w ogóle nie znam, ale wydaje mi siê, ¿e w bêben raczej nie wali³o siê m³otkiem. Ten pan raczej stuka w reling.

Oczywi¶cie najlepiej by³oby przeszukaæ jeszcze greckie ¼ród³a, ale przyznam ze wstydem, ¿e greki to ja ni w z±b, znalaz³em tylko s³owo κέλευσμα, od którego pochodzi ³aciñskie celeusma – i znów jest to komenda wydawana wio¶larzom w postaci okrzyku.

Ale najciekawsze wnioski mo¿na wyci±gn±æ z tego, co lubimy najbardziej, czyli z archeologii eksperymentalnej, a konkretnie z rekonstrukcji ateñskiej triery i kolejnych prób rejsów (tutaj mnóstwo informacji na temat). Synchronizacja pracy stu siedemdziesiêciu wio¶larzy rzeczywi¶cie okaza³a siê mocno problematyczna – a to ze wzglêdu na ha³as jaki wydaje sto siedemdziesi±t trzeszcz±cych wiose³. Bêbna w takim zgie³ku w ogóle nie by³oby s³ychaæ, g³o¶ne okrzyki – jako tako, ale na statku tej wielko¶ci te¿ nie wystarcza³y; sprawdzi³a siê piszcza³ka o dono¶nym, przenikliwym g³osie, zwana aulos (αὐλός), a najlepszym rozwi±zaniem okaza³o siê rzeczywi¶cie co¶ w rodzaju szant ¶piewanych przez wio¶larzy (na to brak ¼róde³, choæ przes³anki mo¿na znale¼æ w ¯abach Arystofanesa).

Reasumuj±c: sk³aniam siê do wniosku, ¿e bêben do wybijania rytmu wios³owania to faktycznie wymys³ hollywoodzki (przy okazji: poza bardzo rzadkimi wyj±tkami, wio¶larzami byli wynajmowani wolni ludzie; galernicy-niewolnicy to czasy nowo¿ytne).

O ¿esz nul, dopiero przeczyta³em. Odpowied¼ mega. Dziêki