Witam!

Przymierzam siê do uszycia cotte z XIII wieku dla mieszczanina. Czyta³em o tym trochê i przygl±da³em siê zdjêciom ale nie wiem co to s± te kliny? W MTA(które tak apropo jest ca³e po angielsku - nie jestem najgorszy z anglika ale muszê co i rusz szukaæ w s³owniku poszczególnych s³ówek) jest to pokazane jako jaki¶ tam trójk±t prostok±tny. Chcia³bym te¿ znaæ jego( cotte) konstrukcje bo gdzie¶ czyta³em. ¿e s± to 3 trójk±ty z wplecionymi klinami etc i siê powoli gubiê.
Mo¿e móg³by kto¶ napisaæ to szycie krok po kroku albo podaæ stosowne ¼ród³o(b³agam! tylko nie w innym jêzyku). Jestem zupe³nie zielony wiêc proszê o wyrozumia³o¶æ. Z góry dziêkujê.

Kliny w formie trójk±tów wszywasz po boku - od pachy zazwyczaj, po to spód by³ szerszy. Tak na zdrowy rozum - masz dwa "prostok±ty" materia³u, gdyby nie kliny mia³by¶ tuniczkê w formie prostok±ta - dziêki klinom spód siê rozchodzi i lepiej siê uk³ada.
Masz link do strony po niemiecku, ale dok³adnie widaæ tam co i jak.
http://www.hochmittelalter.net/Klamottenze...otte/cotte.html
Zwróæ uwagê na ilustracje poni¿ej. To powycinane fragmenty rycin z Bibli Maciejowskiego, spójrz jak ubranie uk³ada siê w dolnych partiach - jest szersze. To uzyskujesz dziêki klinom.
Pro¶ciej ju¿ siê nie da.

Kolejna porcja pytañ:
1: Z jakiego materia³u mo¿e byæ podszewka?
2: Jakich ¶ciegów u¿waæ ?
3: Czy mo¿na zszyæ maszynowo i nikt siê niedoczepi?

1. Len
3. Na to pytanie nie da siê odpowiedzieæ jednoznacznie. S± dwie "szko³y" - w/g jednych lepiej jak ciuch uszyty jest maszynowo ale ³adnie i równo ni¿ rêcznie a krzywo. W/g innych tylko rêcznie - a przynajmniej rêczne powinno byæ wykañczanie, tak by nie by³o widaæ szycia maszynowego.
Generalnie tendencja jest taka ¿e ci¶nie siê do rêcznego, ale sam musisz sobie odpowiedzieæ zgodnie ze swoim sumieniem. Sumieniem, bo nie widzia³em jeszcze ¿eby na jakiej¶ imprezie organizator sprawdza³ szycie - przynajmniej jeszcze nie.
Mi³ego dnia.

To ja dorzucê odpowied¼ na pytanie 2 - jakich ¶ciegów u¿ywaæ. ¿eby by³o jak najpro¶ciej a poprawnie.

Zszywanie wzd³u¿ne dwóch p³atów ze sob± (odwróconych na lew± stronê) wykonujesz najzwyklejsz± fastryg± (nitka za ig³±) centymetr od brzegu materia³u. Ten ¶cieg ewentualnie mo¿esz wykonaæ maszynowo je¶li musisz (ale zapewniam ¿e nie musisz ). A potem robisz jedn± z trzech rzeczy:

1. albo zostawiasz bez dalszego zabezpieczania je¶li ciuch ma byæ roboczy albo materia³ jest ciêty z ukosa i siê nie siepi,

2. albo obszywasz na jeden z dwóch sposobów (zobacz szkic) - i tu ju¿ raczej zdecydowanie rêcznie:

a) tam, gdzie materia³ dociska do cia³a, a ciuch ma byæ elegancki, oba koñce zszytych czê¶ci rozk³adasz symetrycznie na oba boki i ³apiesz okrêtk±. Zaleta: p³aski, ³adnie uk³adaj±cy siê szew. Wada: je¶li jest silnie rozci±gany to robi siê wzd³u¿ niego jedno-kilkumilimetrowa szczelina w której widaæ prze¶wit a w nim "drabinkê" nitki no¶nego szwu (tej pierwszej fastrygi), poniewa¿ okrêtki nie pracuj± razem z tym szwem.

b) tam, gdzie materia³ i tak zwisa (np. na klinach) i szew mo¿e byæ "gruby", albo musi byæ mocny, oba koñce zszytych czê¶ci k³adziesz na jedn± stronê (dowoln±) i ³apiesz jedn± wspóln± okrêtk±. Zalety: szew jest dwa razy mocniejszy (oba szwy wspó³pracuj±) a nawet je¶li materia³ i niæ siê rozci±gn± nie powstaje prze¶wit. Wada: szew w miejscu przylegaj±cym do cia³a, np. na ramieniu, jest niesymetrycznie wypuk³y (musisz pamiêtaæ ¿e je¶li szyj±c lewe ramiê wywin±³e¶ koñcówki do przodu to i szyj±c drugie musisz wywin±æ do przodu bo inaczej szwy bêd± wygl±daæ dziwnie).

Do tego dochodzi obszywanie (obrzucanie) brzegów - równie¿ najlepiej na okrêtkê (zob. 3).

Najtrudniejszy bêdzie wierzcho³ek klina - ale to musisz po prostu przeæwiczyæ. I pamiêtaj, ¿eby szwy wzd³u¿ne zszywaæ od szyi i ramion ku wylotowi rêkawów i ku do³owi szaty, kliny te¿ od wierzcho³ka trójk±ta ku do³owi, a na koñcu przed obszyciem doci±æ obwód rêkawów i wylot szaty na równo (nigdy nie wymierzysz tak, ¿eby od razu by³o wszystko równo, wiêc tnij z kilkucentymetrowym zapasem na d³ugo¶æ).

PS. A ten len na podszewkê najlepiej niebielony i niefarbowany a ju¿ na pewno nie na czarno ani na inne jaskrawe kolory.

Ja ze swojej strony dodam, ¿e szew "za ig³±" jest mocniejszy od fastrygi i nie roz³azi siê, wiêc wygl±da ³adniej i jest trwalszy.
Rafa³

Dziêkujê za wyczerpuj±ce odpowiedzi. Kolejna porcja pytañ:
jak grubo¶æ powinna byæ(materia³u) na koszule gacie i czepek a jaka na cotte i nogawice? Kolor bielizny rozumiem bia³y ale len naturalnie nie jest chyba bia³y( ten nie barwiony) brudna biel? http://www.rozyczka.pl/Len_Bialy-30.html Splot raczej prosty ni¿ jode³kowy? nogawice i cotte mo¿e byæ inny kolor? Podszewka lniana ale np tu widzê ¿e jest ona jaka¶ "puchata"
http://www.medieval-market.com/pl/podglad....tte_type2_0.jpg http://www.medieval-market.com/pl/towar.ph...owar=30&s=1 . Z czego troczki do nogawic i gaci?

Ja bym grubo¶æ dostosowa³ do pory roku a bielizne z cieñkiego raczej materialu, bo w we³nianym wdzianku raczej cieplo jest, szczególnie jak w lato s³onko przy¶wieci . Naturalny len jest taki szaro-kremowy... ale bieli siê go mocz±c i susz±c na ostrym s³oñcu i w zale¿no¶ci jak d³ugo to zrobisz tak zbieleje. splot lnu tzw p³ócienny , tj na tym obrazku od ró¿yczki. A ta podszewka jak dla mnie normalnie wygl±da, nie puchato
a o troczki to sam sie chêtnie dowiem jak powinno byæ... ja do gaci mam z lnu "paski", a nogawice wi±za³em rzemieniami, a teraz lnian± dratw±.

Przy okazji zweryfikujê swoj± wiedzê
¯y³em w przekonaniu, ¿e kliny w cotte to tylko od pasa, a w ubraniach wierzchnich od pachy.
Ale mo¿e by³o ¿e i od pachy i od pasa? Te¿ bym siê nie zdziwi³. Ale jakby kto¶ potwierdzi³ to by³bym wdziêczny

http://www.kostym.cz/Anglicky/1_Originaly/...cke/I_01_17.htm
http://www.kostym.cz/Anglicky/1_Originaly/...cke/I_01_01.htm
http://www.personal.utulsa.edu/~marc-carls...loth/type1.html
http://www.personal.utulsa.edu/~marc-carls...h/kraglund.html
http://www.personal.utulsa.edu/~marc-carls...h/bocktunc.html

Te¿ jestem ciekaw. Spotka³em siê ze stwierdzeniem ¿e cotte z XII wieku mia³o kliny od pasa lub miejsca gdzie koñcz± siê ¿ebra. Natomiast z XIII wieku kliny id± od pachy (tak te¿ mam zrobione u siebie). Z kolei pó¼niejsza ewolucja cotte w cottehardie to znów obni¿enie siê klinów do pasa co mia³o na celu wiêksze opiêcie klatki piersiowej przez materia³ i lepsze dopasowane ubioru po bokach. Ale te¿ by³bym wdziêczny za potwierdzenie tego

Jak siê przejrzy stronê Marca I. Carlsona to widaæ ¿e panowa³a raczej dowolno¶æ, przynajmniej w Skandynawii. O ile znane wykroje butów Marc podaje skrajnie uproszczone, o tyle ma te¿ bardzo du¿o cotte z Herjolfsnes, które pokazuje z dobrymi rozwiniêciami zachowanych egzemplarzy, i wiêkszo¶æ z nich, tak¿e te opisane jako mêskie, maj± kliny boczne nie tylko id±ce spod samej pachy, ale i sk³adane z wielu pasków, niewykluczone ¿e doszywanych stopniowo (kliny s± nie tyle trójk±tne ile trapezowe). Datowanie tych strojów nie jest identyczne ani stuprocentowo pewne, ale w wiêkszo¶ci by³aby to koñcówka XIII lub pierwsza po³owa XIV wieku.

Klasyczny wykrój, na których opiera siê wiêkszo¶æ naszych rekonstrukcji bielizny, czyli koszula ¶w. Ludwika (ca 1270), rzeczywi¶cie ma 4 kliny do pasa. Jest to unikatowy zabytek, bo lniany. Mo¿e st±d wysnuto wniosek ¿e bielizna czy ogólniej strój spodni mia³y kliny tylko do pasa?

Natomiast ikonografia pokazuj±ca strój wyj¶ciowy potwierdza to samo co we³niane zabytki z Herjolfsnes to znaczy nie sugeruje istnienia podobnych "niskich" klinów w stroju wierzchnim cywilnym, który wygl±da raczej na równomiernie skrojony na ca³ej wysoko¶ci.

Pó¼niejsze - od po³owy XIV wieku - robe (np. Bocksten Bog) i cottehardie mia³y na pewno kliny tylko do pasa bo góra staje siê dopasowana.

Hmm a jak to jest z wszywaniem klinów? W MTA wykrój mówi ¿e trzeba zrobiæ rozciêcie z przodu i z ty³u, wszyæ tam kliny i ponownie rozci±æ(tym razem kliny) na po³owê + wszyæ kliny oczywi¶cie po bokach (wszystko od pasa w dó³). Jak radzicie? Lepiej z samymi klinami po bokach i rozciêtym przodem i ty³em czy post±piæ zgodnie z zaleceniami MTA?

Tu s± kliny rozciete i z przodu i z ty³u:
http://fotoo.pl/show.php/88271_kirtle1050-...selund.jpg.html

No w³a¶nie, a boczne id± spod pachy.

http://www.medieval-market.com/pl/podglad....tte_type2_0.jpg tu widze leci od pasa. Te od pachy jak rozumiem w mêskich mog± byæ ? Hmm a jaka odleg³o¶æ miêdzy przyszytym tym kwadracikiem pod pach± a wierzcho³kiem klina?

Je¶li wszywasz kliny od pachy, to logicznym jest, ¿e dolny wierzcho³ek "kwadracika" i wierzcho³ek klina powinny byæ jak najbli¿ej siebie. Ja wszywam zawsze "na styk", tzn. w miejscu ³±czenia przedniej i tylnej czê¶ci korpusu, po bokach nie ma miejsca gdzie by siê styka³y. Po drodze s± kolejno rêkaw, kwadracik (po³owa w³a¶ciwie) i klin.

Mam nadziejê, ¿e moje pokrêtne t³umaczenie jest w miarê zrozumia³e

A ja chcia³bym sie zapytaæ czy len takiej grubo¶ci jak na tej aukcji nadaje siê na cote :
http://allegro.pl/piekny-gruby-len-niebies...2154926397.html

Teoretycznie nadaje, ale sugerujê u¿ycie we³ny jako materia³ na cote.

S±dzê, ¿e to stan odtwarzanej postaci decyduje jakiego materia³u trzeba u¿yæ. Niekoniecznie musi to byæ cholernie popularny system we³na+len. Moim zdaniem komicznie to wygl±da jak kto¶ twierdzi, ¿e robi bogat± postaæ, a popyla w przeciêtnej we³nie. Gdzie inne materia³y które ju¿ istnia³y, a s± du¿o delikatniejsze, dro¿sze, bardziej odpowiednie dla kogo¶ bogatszego? Mam tu na my¶li np jedwabie. Sam teraz trochê w jedwabiu siê obszy³em i jest to bardzo fajna sprawa w noszeniu, ale w szyciu to katorga:)

ps. szukam grubszego jedwabiu- jak kto¶ ma to z chêci± kupiê:D

Przy u¿yciu takich materia³ów wartoby te¿ postaraæ siê o liczn± obstawê. Rycerz obszyty tylko w we³nie z pocztem licz±cym 4 zbrojnych wygl±da moim zdaniem lepiej ni¿ facet obszyty od stóp do g³ów w jedwabie i maj±cy tylko jednego tekstylnego giermka (albo i to nie).

Je¶li ju¿ decydujemy siê (piszê ogólnie, a nie personalnie do kogo¶) na aksamity i jedwabie to starajmy siê aby ca³a otoczka nad±¿a³a "poziomem wypasu". A wiêc nitowanka na ca³e cia³o, kilka kompletów ubrañ, koñ, namiot i kupa luda w poczcie.



Jak wy¿ej, moim zdaniem du¿o komiczniej wygl±da bogato obszyty rycerz bez w³asnej grupy zbrojnych.

Pozdrawiam
Sebastian z Turzyna vel Czarny Rycerz

Otó¿ w³a¶nie!
Znane nam, zachowane jedwabne szaty lub ich fragmenty z regu³y s± szatami królewskimi/cesarskimi lub ksi±¿êcymi, ewentualnie ko¶cielnymi.
Logicznym by³oby wiêc, ¿e osoba nosz±ca takie szaty powinna rekonstruowaæ równie¿ inne aspekty: od przedmiotów codziennego u¿ytku po wzmiankowan± obstawê w³a¶nie, bo inaczej bêdzie to wygl±da³o cokolwiek dziwnie - czy¿by ksi±¿ê zgubi³ siê w lesie w czasie polowania?

Oczywi¶cie mo¿na w cote zastosowaæ jakie¶ elementy jedwabne, np. obszycie, co wskazywa³oby na umiarkowan± zamo¿no¶æ.
Jedwab u progu XIII wieku wci±¿ nie by³ jeszcze szeroko produkowany w Europie, a sprowadzany g³ównie ze Wschodu, co dodatkowo czyni³o go bardziej luksusowym - im blizej XIV wieku, tym bardziej rozwija³a siê produkcja jedwabiu we W³oszech i zapewne dostêpno¶æ dla osób spoza otoczenia królewskiego/ksi±¿êcego wiêksza.
W XV wieku nie jest ju¿ tak rzadki, a ceny tañszych tkanin jedwabnych zrówna³y siê z cenami wysokiej jako¶ci we³ny.
I tu kwestia we³ny - we³na we³nie nie równa, wiêc je¶li kto¶ popyla w najdro¿szym suknie flandryjskim to po prostu jest bogaty i go³ym okiem widaæ, ¿e jako¶æ takiego sukna jest znacznie wy¿sza ni¿ jaki¶ lokalnych samodzia³ów (to tak, jakby¶ obecnie jakie¶ super w³oskie ambasadory i angielskie tweedy w zawrotnych cenach zestawi³ z marnej jako¶ci flauszem)

Tu ³±czy siê problem z konkretnym odtwarzaniem, a ilo¶ci± osób z okolicy która chcê siê z kim¶ w to bawiæ- byæ w poczcie. Jak nie ma ludzi to zgodnie z tym napisa³e¶, nie da siê odtworzyæ takiej postaci. Zgadzam siê w tym ale tylko po³owicznie, bo ma³o racjonalnie taka osoba by wygl±da³a. Ale z drugiej strony, nie da siê mieæ wszystkiego ze wzglêdu na warunki w jakich ¿yjemy, a to nie powinno nas hamowaæ.

Co do nitowanek to moim zdaniem nie masz racji, bo nitowanki powinien mieæ ka¿dy, bo te plecionki to zaraza- tylko ustêpstwo na które ka¿dy siê godzi ze wzglêdu na finanse. Tak samo mo¿na powiedzieæ o wszystkim: nie mam(np konia, kolczugi) bo mnie nie staæ, wiêc wprowadzê sobie co¶ zastêpczego co bêdzie imitowaæ.

Zwróæ uwagê co napisa³em:



Mia³em na my¶li posiadanie nogawic kolczych na pikowanych, a nie same szmaciaki.



I w³a¶nie dlatego, pomimo chorobliwej dumy i ambicji, przesta³em rekonstruowaæ rycerza, a powoli bêdê siê pi±³ w górê, od nowa. Cywil, lekki na s³u¿bie u kogo¶ i za jakie¶ 3-4 (jak Bóg da) sezony, je¶li znajdê ludzi, Rycerz - Piêkny Pan



Skoro nie mo¿emy mieæ wszystkiego, nie starajmy siê na si³ê. Po co od razu pchaæ siê na salony (¶wirowaæ rycerza), skoro nie ma siê osobnych ciuchów do obozu i osobnych na ucztê?

Fakt, nie wszystko mo¿na mieæ od razu, ale do wszystkiego mo¿na doj¶æ. Konia mo¿na kupiæ, nitowankê mo¿na zrobiæ, przeszywkê mo¿na uszyæ. Wystarczy chcieæ i mieæ sporo cierpliwo¶ci

[EDIT]
Robi siê offtop - Bracie Grucho powinni¶my przystopowaæ :D

Skoñczy³em szyæ cotte wiêc mam pytanie
http://www.fotosik.pl/pokaz_obrazek/503ea488ec7d4923.html#
http://www.fotosik.pl/pokaz_obrazek/a03d5a0ff1e8009c.html#
Na XIII nada siê?

Za du¿o nie widaæ, wiêc trudno siê wypowiedzieæ. To taka cieniutka we³na czy len?

Gruba we³na 100% zakupiona na "tkaninach historycznych."

http://www.fotosik.pl/pokaz_obrazek/0e7b8e614294e4a0.html rozja¶nione (mam s³abe o¶wietlenie)
http://www.fotosik.pl/pokaz_obrazek/dd90ad149b6c37cc.html we³na

Pyta³em ju¿ w kilku miejscach o to, jednak¿e niestety nie otrzyma³em odpowiedzi - jak z wszywaniem rêkawów w cotte na przestrzeni XII i XIII wieku? Zasadnicze wykroje pokazuj± wszycie rêkawów prosto z klinem (kwadratowym lub rombem) pod pach±. Z drugiej strony spora ilo¶æ zabytków, datowanych ju¿ na XI wiek, pokazuje ró¿ne - mniej i bardziej - skomplikowane podkroje pod wszycie rêkawów (i ju¿, zazwyczaj, bez klina pod pach±).

Jak zatem mo¿na to interpretowaæ? Rozumiem po co siê podkrawa miejsce wszycia rêkawa, jednak¿e moda pe³nego ¶redniowiecza jest mi obca ;) i nie rozumiem jak 'chciano' wygl±daæ. Jedyna ikonografia któr± na prawdê dok³adnie przejrza³em to BM, ale to ju¿ II po³owa XIII wieku i byæ mo¿e kroje tam widoczne obrazuj± ju¿ ewolucjê w stronê bardziej dopasowanych krojó XIV wieku(?).

Z góry dziêkujê za odpowied¼.

Ogl±daj±c ostatnio ubiory w BM spostrzeg³em ¿e znaczna czê¶æ ubiorów ma rozciête mankiety, tak jak pokazano to poni¿ej, na m³óckarzu po lewej stronie:

http://www.medievaltymes.com/courtyard/ima...m12vc&d.gif

Czy to po prostu rêkaw nie zszyty na kilku ostatnich centymetrach d³ugo¶ci? od kiedy i u kogo takie zabiegi wystêpuj±? wydawaæ by siê mog³o ¿e zazwyczaj pojawia siê to u osób pracuj±cych fizycznie. Czy to s³uszna obserwacja?

Jak zawsze mo¿emy siê tylko domy¶laæ, ale w/g mnie to jest jak powiedzia³e¶ - takie "podwiniêcie rêkawów" w wersji ¶redniowiecznej.

A jeszcze wracja±c do Twojego pytania z wrze¶nia, stroje z XII-XIII wieku by³y bardzo obszerne gór±, wiêc proste wszycie rêkawów by³o wystarczaj±ce. Dopiero w stroju dopasowanym gór± XIV-XV-wiecznym podkroje zaczê³y znów byæ potrzebne dla wygody i estetyki. Podobnie jako przej¶cie miêdzy znacznie zwê¿on± teraz gór± a nadal obszernym (choæ skróconym) do³em pojawi³y siê prócz klinów serie zaszewek, których dot±d nie u¿ywano.

S± dowody na braku podkroju rêkawa? S± dowody na obszerne korpusy w tych ubraniach?
Jakie zaszewki?

Indar - dziêki. Czy widuje siê to tylko na osobach pracuj±cych fizycznie? Przelecia³em na szybko BM i widzê takie g³ównie na ch³opach i murarzach oraz ich pomocnikach. Czê¶æ z nich z podszewk±, czê¶æ bez (tj. wywiniêcie jest w innym kolorze ni¿ materia³, zazwyczaj(!) bia³e, ale nie zawsze.

Viator - zaszewki? jakie zaszewki? w ogóle w ¶redniowieczu ca³ym wystêpowa³y gdziekolwiek jakiekolwiek zaszewki?

Co do podkrojów to wystêpowa³y one w X czy XI wieku AFAIK i s± na to dowody w postaci znalezisk archeologicznych. A moda siê niespecjalnie zmienia³a...



Korzystaj±c z okazji, zanim Borga bêdê pyta³ na facebooku ;) jak z wszywaniem podszewki w cote? wszywa siê po kawa³ku czy zszywa ca³o¶æ i wszywa drugi ciuch w ¶rodek? Sk³aniam siê do tego drugiego, po obejrzeniu ikonografii, ale mo¿e kto¶ wie co¶ wiêcej

poczytaj blog Ofki i Volków nim wszyjesz podszewkê.

Czyta³em, ale robiê ciuch dla trochê majêtniejszej osoby. Plus robiê dwa zestawy - jedne na wypasie, z dobrej we³ny z podszewkami a drugi 'roboczy', oczywi¶cie bez podszewek, krajek etc. I wydaje siê to byæ w miar spójne z tym co widzê np. w BM.

Jedyne co mnie teraz interesuje to techniczny aspekt wszywania ;).

Nikodemie - No tak, tak siê mszcz± skróty my¶lowe. Zaszewki poda³em tylko jako analogiê i mia³em na my¶li XV wiek, nie XIII przecie¿.

Arek, we¼ ty siê mnie na ka¿dym kroku nie czepiaj... twierdzisz ¿e nie ma dowodów na to ¿e stroje trzynastowieczne nie by³y gór± dopasowane, ale obszerne/lu¼ne?

Nadal bêdê robi³ wielkie oczy na zaszewki, nawet w XV czy XVI wieku . Nie widzê potrzeby wystêpowania zaszewek w jakimkolwiek momencie krojenia stroju, nawet dopasowanego - dopasowanie uzyskuje siê krojem, nie zaszewkami wprowadzanymi po uszyciu ubrania. Spójrz chocia¿by na znaleziska z Herjolfsnes.

Obszerno¶æ góry wcale nie mówi o tym ¿e podkroje pod rêkawy s± zbêdne. Cofnijmy siê kilka chwil do XI wieku i przyjrzyjmy siê tunice z Moselund - tunika na pewno nie jest dopasowana, a jest dosyæ obszerna i ma podkroje pod rêkawy i to w bardzo zaawansowanej formie.

Podkroje to nie jest kwestia szeroko¶ci górnej czê¶ci ubrania (jasne, gdy ubranie jest obszerne nie trzeba ich stosowaæ) tylko zupe³nie osobna kwestia technologiczna. Tak jak ewolucja rozciêcia pod szyj±.

Swoj± drog±, z porad czysto technicznych - jak ju¿ poruszyli¶my temat szeroko¶ci - na ile szerokie powinno byæ cotte? Dodajemy 10% obwodu w klatce piersiowej? 20%? jaka jest dobra liczba w tej materii? Póki co szy³am raczej dopasowane ciuchy i nie chcia³bym 'przedobrzyæ' ;).

Ja dodajê zawsze oko³o 15cm do obw. klatki oraz + 4cm zapasu na zszycie. Robienie worka po ziemniakach nie jest wskazane.