Witam,
nie ma kto¶ informacji kto bra³ udzia³ w rewizjach chat ukraiñskich w poszukiwaniu broni? Chodzi mi generalnie o to czy by³y to jakie¶ oddzia³y (a je¶li tak, to jakie) czy pojedyncze osoby.

W ¼ród³ach znalaz³em tylko lakoniczn± wzmiankê o ilo¶ci zarekwirowanych przez Wi¶niowieckiego samopa³ów. Jest ona zreszt± umiarkowanie wiarygodna (mocno tr±ci barokow± przesad±).

Bior±c pod uwagê rozleg³o¶æ podleg³ego terenu i stosunkowo ma³± liczbê pracowników administracji pewnie zaszczyt ten przypad³ ten dzier¿awcom i zarz±dcom poszczególnych dóbr.

Jaka to ilo¶æ?

¼ród³o (piszê z pamiêci, ale poszukam w ksi±¿kach) wspomina, ¿e Wi¶niowiecki w swoich dobrach zebra³ "kilkadziesi±t tysiêcy" samopa³ów.

Spis podymnego przeprowadzony w dobrach ksiêcia w 1645 (czyli 7 lat po ostatnim powstaniu kozackim i na 3 lata przed wybuchem nastêpnego) wykaza³ 38460 "dymów" (czyli gospodarstw).

"Kilkadziesi±t tysiêcy" to minimum 20 tys. (poni¿ej tej liczby by³oby "kilkana¶cie tysiêcy"), czyli wychodzi³oby z tego, ¿e nawet przy opcji "minimum" zarekwirowano by po sztuce broni palnej w co drugiej ch³opskiej chacie. A skoro autor u¿y³ okre¶lenia o "kilkudziesiêciu tysi±cach" to mo¿na zak³adaæ, ¿e mia³ na my¶li liczbê znacznie wy¿sz± ni¿ dolna granica.

No i problemy z transportem i zmagazynowaniem tego sprzêtu (dla porównania na chwilê obecn± ca³e Si³y Zbrojne RP maj± na stanie oko³o 90 tys. karabinów/karabinków szturmowych).

Powy¿sze sugeruje, ¿e liczba ta jest znacznie zawy¿ona.

Tak¿e uwa¿am ¿e liczba 20 tys sztuk samopa³ów to nieco przesadzona jest. Ale czy tak wiele przesady?
Z opisów powstañ kozackich z lat poprzedzaj±cych powstanie Chmielnickiego wy³ania sie obraz spo³eczno¶ci (kozacy i czerñ) powszechnie posiadaj±cych d³ug± broñ paln±. Przypuszczam ¿e w prawie ka¿dej chacie taka broñ by³a. Sk±d¶ przecie¿ bra³o sie tych 40 czy nawet 60 tys. tys ludzi wyposa¿onych w d³ug± broñ paln±. Nie byli to przecie¿ sami Zaporo¿cy.
A co do rekwizycji.
Nie przypuszczam ¿e tak± rekwizycje przeprowadzono wszêdzie, naraz o jednakowej porze. A tylko taka akcja mog³aby byæ skuteczna. Ksi±¿ê musia³by skierowaæ przynajmniej 2 ludzi do ka¿dej chaty naraz. A to oznacza ¿e musia³by ich mieæ 76 tysiêcy. Czyli niewykonalne. Je¶li móg³ skierowaæ do takiej akcji chocia¿by z 500 ludzi to ju¿ by³oby sporo. Wynika z tego ¿e akcja ta musia³a potrwaæ wiele dni. A to znaczy ¿e nie mog³a byæ zbyt skuteczna.
Wiêc najprawdopodobniej owszem zarekwirowano wielk± ilo¶æ broni palnej. Ale jaka jej by³a jako¶æ i walory u¿ytkowe? Przecie¿ wie¶æ o rekwizycji musia³a b³yskawicznie dotrzeæ do wszystkich, bo wszystkich ona dotyczy³a. Mo¿e pierwszych kilkaset gospodarstw zosta³o zaskoczonych. Ale reszta pewnie zd±¿y³a schowaæ lepsz± broñ a odda³a jaki¶ szmelc.
Nie mam wprawdzie ¿adnych dowodów na moje przypuszczenia ale s±dzê ¿e tak to mog³o przebiegaæ.

Jako, ¿e brakuje dok³adnych danych na ten temat, to mo¿emy jedynie dywagowaæ. Ja gdybym by³ Ja¶nie O¶wieconym zrobi³bym tak, ¿e przes³a³bym ka¿demu zarz±dcy i dzier¿awcy list informuj±cy, ¿e na Zaporo¿u znowu siê gotuje i nakazuj±cy w okre¶lonym terminie (dla wszystkich ten sam) skonfiskowanie poddanym wszelkiej broni i trzymanie jej pod kluczem.

Rozwi±zanie takie mia³oby nastêpuj±ce zalety:

1) nie obci±¿a³oby zanadto bardzo s³abo rozbudowanej administracji i rozproszonych si³ zbrojnych które jeszcze by³y na etatach pokojowych,
2) pozwala³oby na wziêcie ca³ego uzbrojenia przez zaskoczenie jednego dnia, zanim wie¶æ by siê rozesz³a,
3) znajduj±cy siê na miejscu starostowie, zarz±dcy i dzier¿awcy powinni mieæ niez³e rozeznanie, który z poddanych jest uzbrojony i w co,
4) £atwiej zmagazynowaæ po kilkadziesi±t muszkietów i arkebuzów w ka¿dym dworze, czy nawet po kilkaset w ka¿dym zamku, ni¿ 20 tysiêcy w jednym miejscu (odpada konieczno¶æ przeznaczenia do tego celu du¿ego budynku i transportowania tego wszystkiego po ukraiñskich bezdro¿ach),
5) Broñ by³aby trzymana w rozproszeniu (w zamkach, dworach, miasteczkach) zdobycie jednego z magazynów dawa³oby do rêki powstañców tylko pewn± ilo¶æ broni a nie od razu kilkadziesi±t tysiêcy sztuk,
6) Odebrana poddanym broñ wzmacnia³aby potencja³ obronny siedzib szlacheckich,
7) Gdyby do powstania jednak nie dosz³o a na przyk³ad na Ukrainê spad³by najazd tatarski to ³atwo mo¿na by³o na powrót uzbroiæ poddanych i odeprzeæ napastnika,
Jarema trzyma³ poddanych dosyæ krótko, gdyby podczas konfiskaty kto¶ zdecydowa³ siê na stawienie oporu pozwoli³oby to na zidentyfikowanie najbardziej wrogo nastawionych jednostek i ich eliminacjê (raczej ka¿dy dzier¿awca i zarz±dca mia³ na podorêdziu jak±¶ czelad¼ i inn± s³u¿bê) jeszcze zanim zaczê³a siê porz±dna rozróba

A co do samej ilo¶ci to jednak musi byæ zawy¿ona. Tê broñ mia³ zebraæ Wi¶niowiecki tylko i wy³±cznie w swoich dobrach.

Oczywi¶cie. Nie sposób wyobra¿aæ sobie takiej (jednej czy kilku nawet) objazdowej komisji kontrolnej t³uk±cej siê po kresowych bezdro¿ach tygodniami z tuzinem wozów pe³nych zarekwirowanych piszczeli (i kto by to eskortowa³?).

Gwoli ¶cis³o¶ci wspominanym przez Ciebie ¼ród³em jest ksiêga pamiêtnicza Jakuba Micha³owskiego, w której znajduje siê kopia listu hetmana wielkiego koronnego do króla W³adys³awa IV z 31 marca 1648 roku, wydane to by³o w zbiorku: "Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego, okresu "Ogniem i Mieczem" (1648-1651)", Warszawa 1999, s. 88.

Dziêki za pomoc.

Oszczêdzi³e¶ mi grzebania w jeszcze paru ksi±¿kach :D