Ostatnio mój dobry kolega usi³owa³ mnie przekonaæ, ¿e to w³a¶nie noszone przez niego " w 1225 roku" spodnie sukienne, a nie nogawice by³y w wieku XIII, w Polsce, w czêstym dosyæ u¿yciu, zw³aszcza w nieco ni¿szych warstwach spo³ecznych (tzn. kmiecie, czê¶æ mieszczan).

Szczerze mówi±c, nie przekona³ mnie - jednak pozosta³o pytanie - od kiedy mniej wiêcej mo¿na mówiæ o powszechno¶ci nogawic (zamiast spodni) w¶ród wszystkich warstw spo³ecznych na terenie Polski?

Dziekuje z gory za odpowiedz!

Materia³ jakim dysponujemy na pewno jest niepe³ny, acz ja te¿ zastanawia³em sie nad t± kwesit± i doszed³em do wniosku ¿e spodnie w³a¶ciwie nigdy nie zanik³y w sensie wyparcia przez nogawice.

Spodnie w±skie noszone by³y we wczesnym sredniowieczu przez Wikingów na go³y zadek a przez S³owian nie wiemy ale bardzo prawdopodobne ¿e te¿ (te wikiñskie mia³y czasem jeszcze stopkê). Stanowi³y wiêc zarazem formê bielizny (w zimie, gdy jedna warstwa mog³a nie wystarczyæ, mo¿na by³o na³o¿yæ na wierzch drugie, na pewno we³niane).

Wydaje mi siê, ¿e z nich w³a¶nie, po zrezygnowaniu z owijek i skróceniu do pó³ ³ydki a potem dorobieniu rozciêcia i troków na dole (do jeszcze wy¿szego podwijania i podwi±zywania) wyewoluowa³y typowe XII-XIII-wieczne gacie, a w³a¶ciwie kalesonki braies. Dawniej wpuszczane w buty lub w owijkê teraz s± podobnie wpuszczone w nogawicê. Jeszcze w XIII wieku siêgaj± poni¿ej kolan, a skracaj± siê (i równolegle z nimi wyd³u¿aj± siê nogawice) dopiero od po³owy XIV wieku kiedy to skraca siê strój wierzchni, wymuszaj±c dopasowanie odzie¿y spodniej (przy okazji zauwa¿my, ¿e s³owo "spodnie" oznacza nie tyle "doln± czê¶æ garderoby" ile w³a¶nie "odzie¿ spodni±", czyli nie najbardziej zewnêtrzn±). Wtórne po³±czenie siê nogawic w "wierzchnie spodnie" wobec jeszcze wiêkszego skrócenia stroju na prze³omie XIV i XV wieku doprowadzi³o do powstania ciucha bardzo podobnego do u¿ywanych w okresie pierwotnym spodni.

W XII wieku górn± czê¶æ nóg chroni³a do¶æ d³uga w tym okresie tunika / cotte, a doln± czê¶æ ³ydek i stopê musia³a chroniæ skarpeta. Nam skarpeta ¶redniowieczna kojarzy siê z naalbindingiem czy inn± dzianin±, ale równolegle by³y w u¿yciu skarpety szyte z kawa³ków sukna, tak jak nogawice. Tak± skarpetê znaleziono na cz³owieku z Bocksten Bog pod normaln± nogawic± (z tym ¿e wci±¿ kontrowersyjne jest datowanie znaleziska - nie wiemy od kiedy takie skarpety by³y w u¿yciu). W Anglii zreszt± popularne by³y w ¶redniowieczu tak¿e i rozwi±zania odwrotne - dziane nogawice, czyli obie techniki by³y pocz±tkowo w u¿yciu i stosowane do obu tych elementów stroju, tylko w jednych miejscach popularniejsza sta³a siê z czasem pierwsza, a w innych - druga. A zatem z pierwotnej krótkiej skarpety szytej z sukna w miarê jej wyd³u¿ania (a skracania gaci) wyewoluowa³a "podkolanówka" - nogawiczka krótka, wymagaj±ca przytrzymania za pomoc± podwi±zek (ten etap zosta³ utrwalony w stroju kobiecym poniewa¿ strój kobiecy nie zmienia³ swojej d³ugo¶ci w nastêpnych stuleciach w przeciwieñstwie do mêskiego), potem trochê d³u¿sza nogawica XII-XIII-wieczna siêgaj±ca nad kolano i troczona dodatkowo do paska czy gacnika jednopunktowo, a w koñcu nogawica dosiêgaj±ca a¿ do kroku a na biodrach - do pasa, i wi±zana do górnej czê¶ci dubletu. W chwili gdy nogawice zesz³y siê ze sob± na styk na zadku oraz pojawi³ siê dowi±zywany lub dopinany saczek, ewolucja by³a zakoñczona, naturalnym krokiem by³o zszycie tych trzech kawa³ków w jeden komplet, co niebawem nast±pi³o.

A zatem o ile funkcjonalnym odpowiednikiem spodni wczesno¶redniowiecznych s± pó¼no¶redniowieczne spodnie powsta³e z po³±czonych nogawic z saczkiem, o tyle ich odpowiednikiem "genetycznym" wydaj± siê byæ pó¼no¶redniowieczne gacie, a nogawice i powsta³e z ich po³±czenia pó¼no¶redniowieczne spodnie w tym ujêciu by³yby z wczesno¶redniowiecznymi "niespokrewnione" mimo ¿e wygl±daj± ³udz±co podobnie.

Kolega mo¿e mieæ racjê o tyle, ¿e w stroju biedoty utrzymywa³y siê bardzo d³ugo rozwi±zania starsze, konserwatywne, co w tym okresie widaæ po formach czepków, kapeluszy, obuwia, itd.

A ja chcia³bym siê zapytaæ, czy kto¶ dysponuje jakimi kolwiek ¼ród³ami, opracowaniami, mówi±cymi o stosowaniu w Polsce w XII i XIII wieku spodni i b±d¼ nogawic? Co¶ co by potwierdza³o któr±¶ z opcji?
Interesuje mnie g³ównie powiedzmy "blok wschodni" (Ma³opolska, Sandomierszczyzna, Mazowsze)

Pod³±czam siê pod pytanie. Viatorze- koncepcja "d³ugich braiesów" wynika z Twojej dedukcji, czy gdzie¶ o tym przeczyta³e¶? Mia³bym niez³y ubaw jakby okaza³o siê, ¿e w moich "czasach heroicznych" zastosowa³em przypadkowo historyczny patent, czyli "spodnie rurowe" siêgaj±ce kostek...

Z dedukcji, ale opartej na kolejnych znanych przecie¿ i utrwalonych etapach. Wyd³u¿anie siê nogawic i ich ³±czenie saczkiem a potem zszycie w ca³o¶æ (spodnie) ew. z rozporkiem mo¿na bezpo¶rednio prze¶ledziæ; z kolei bieliznê staro¿ytn± i wczesn±, zw³aszcza we³nian±, znamy z wykopalisk, a formy lniane by³y na pewno takie same choæ siê ze wzglêdu na materia³ nie zachowa³y, pozostaje zastanowienie sie nad tym co pomiêdzy. Oczywi¶cie, pomiêdzy jednym a drugim etapem nie zawsze by³o mo¿liwe do wyobra¿enia p³ynne przej¶cie - np. pomiêdzy lnianymi spodniami ze stopk± a lnianymi braies o takiej samej konstrukcji pasa, ale ró¿ni±cymi siê do³em bo siêgaj±cymi tylko do kostki i rozciêtymi po bokach a¿ do kolan - no bo przecie¿ nie sposób sobie wyobraziæ ¿e najpierw powsta³y "gacie bez palców", potem siêgaj±ce do po³owy stopy itd. a¿ w koñcu skracanie zatrzyma³o siê nad kostk± czy pod kolanem... Raczej kto¶ kto np. musia³ czêsto wchodziæ do p³ytkiej wody (mo¿e rybak? sieciarz? ³asztownik?) usprawni³ swoje spodnie przez obciêcie stopki co umo¿liwi³o szybkie zdjêcie obuwia i ew. skarpety i podwiniêcie reszty nad kolano ¿eby bez przerwy jej nie moczyæ. Zauwa¿, Marku, ¿e je¶li akurat trafi³em (z t± hipotez± o podwijaniu spodni), to ogniwo po¶rednie w postaci spodni bez stopki ale w±skich nad kostk±, trudnych do podwiniêcia, mog³o wcale nie istnieæ.

Brzmi to przekonuj±co, ale pieruñsko ciê¿ko bêdzie to udowodniæ. Z drugiej strony na imprezach XIII ustali³ siê ju¿ swego rodzaju "kanon", czyli braies + nogawice- ciekawe jak podejd± do tego organizatorzy imprez, na których obowi±zuje weryfikacja sprzêtu/stroju.
No i ciekawe jak ostatecznie mia³yby te "spodnie" wygl±daæ, np, gdzie zaczyna³yby siê zwê¿aæ, by przej¶æ w stopê.
Trzeba do tego podej¶æ ostro¿nie, bo inaczej na imprezach XIII pojawi siê ca³a banda "spodniarzy", bo przecie¿ na FREHA napisali, ¿e to poprawne. ¯eby potem nie by³a jak na imprezach wczesnych, ¿e najwiêkszy przystojniak jest ten, co ma najszersze i najbardziej "pumpiaste" szarawary.... brrrr... paskudztwo.

Eee, no to ¿eby nie by³o, to ostateczne przekszta³cenie tych "kalesonów" ¿e okre¶lê tak "wczesne spodnie ze stopk±" i przej¶cie na rozdzielne nogawice musia³o nast±piæ gdzie¶ w XII wieku, byæ mo¿e plebejskie rozwi±zania pozostawa³y d³u¿ej konserwatywne, ale ikonografia XIII-XIV-wieczna z przedstawieniami np. ¿ebraków, pasterzy przy ¿³óbku, itp. biedoty nigdzie nie pokazuje spodni, a nogawice owszem. Pewnie jakie¶ saskie, pruskie czy ruskie ch³opstwo przechowa³o takie rozwi±zania, ale w jakim zakresie to ju¿ jest trochê gdybologia, no a zreszt± kto u nas odtwarza takie postacie?

Co jednak z pedules i fasciolae opisane przez Pierra Riche w jego ¯yciu codziennym w pañstwie Karola Wielkiego,
,czy femoralia które Pawe³ Diakon w Historii Longobardów zalicza do spodni ,a w przypisach jest notka o tym ¿e femoralia to opaska biodrowa?
W Historii Longobardów znajdziemy tak¿e notkê o tym ¿e nie noszono wogóle spodni .Tylko koszule i owijacze na golenie.

acz "robi±c" prze³om XII i XIII wieku trzeba chyba uwzglêdniæ, ¿e nowa moda - nogawice, na tereny "bloku wschodniego" czy w ogóle Polski szybko nie zawêdrowa³y. Chyba tu kluczowe by by³o okre¶lenie mniej wiêcej w którym momencie pojawi³y siê nogawice i gdzie, bo je¶li z terenów Niemieckich by³o w miarê blisko to z Francji, Hiszpani czy Angli trochê daleko. Kontakty w tym kierunku chyba nie by³y a¿ tak rozbudowane jak te z Rusi±.

a czy dysponujemy jakimi kolwiek ¼ród³ami dotycz±cymi XII i XIII wiecznych spodni na Rusi?
Ew. nogawic w XII i XIII wieku na terenach Niemieckich czy innych krajów o¶ciennych, czy XIV wiecznych na terenach Polskich (bo szczerze powiem nie orientujê siê w tym okresie za dobrze)?

Chcia³em tylko zauwa¿yæ ¿e pomiedzy spodniami ze stopami a nogawicami istnia³y jeszcze nagolennice i poñczochy(nogawice) a tak¿e to ¿e wogóle nic nie by³o oprócz koszuli
Poza tym..dlaczego trzeba uwzglêdniæ to ¿e nogawice by³y nowomod± w XII w u "nas" ?


W za³±cznikach chyba znane nogawice (podpisane mam ze XI i XIIw) bodaj¿e z Niemiec.

Racja.

Generalnie chodzi o to, ¿e nie mam "Polskich ¼róde³" mówi±cych co nosili na ty³kach ludzie w okresie mniej wiêcej 1138 - 1241. Wiem szeroko, ale interesuje mnie sk±d "to" siê wziê³o i w jakim kierunku posz³o.

Dziêki za zdjêcia. Jak by¶ mia³ wiêcej ¼róde³ z ró¿nych kategorii to z chêci± bym siê zapozna³, acz w tej chwili najchêtniej stroje.

Ca³kiem mo¿liwe jest tak¿e to ,¿e spodnie i ró¿nego typu nogawice wystêpowa³y równocze¶nie.
Tak¿e w Azji.Ciekawym przyk³adem s± mumie indoeuropejczyków z pustyni Takla Makan.Najm³odsza ze znalezionych tam mumii datowana jest na VIII w.,najstarsza...nie pamietam.
http://www.centralasiatraveler.com/cn/xj/cq/zaghunluq.html

W znaleziskach kultury Pazyryk mo¿emy tak¿e natkn±c siê na "nogawice".

https://docs.google.com/View?docid=dd96src2_206gjmvwtfp

U Chazarów w VII-Xw wystêpuje tez co¶ co przypomina nogawice/poñczochy.

http://www.dom-np.narod.ru/rekon/rhazar.htm

Zdajê sobie sprawê ¿e to olbrzymi rozstrza³ czasowy,jednak cos w tym jest:)

XII i XIII w nie jest moj± mocna stron± wiêc nie pomogê.

na piêæ fotografii 3 zdaj± siê przedstawiaæ skarpety/nogawice siêgaj±ce kolan.

Mo¿liwe, rzadko w historii co¶ zanika i pojawia siê co¶ nowego gwa³townie, przemiany trwa³y do¶æ d³ugo, ale to nadal s± nasze przypuszczenia.
A czy mo¿e masz co¶ co by przedstawia³o Rusinów w XII i XIII wieku?

Niestety nie mam.Nie jest to obszar ani czas moich zainteresowañ.Jednak na tym forum jest sporo zarejestrowanych osób którzy zajmuj± siê wczesnosredniowieczn± Rusi±.Mo¿e pomog±.
Pozdrawiam
M.

P.N.Kotowicz w temacie o strojach ruskich pisa³:


czyli na wschód od ziem polskich raczej panowa³y spodnie

Bardzo cenne ¼ród³o - ale skrócenie stroju o którym pisze, z pokazaniem saczka ("pêcherza") wed³ug aktualnego stanu wiedzy nast±pi³o dopiero w po³owie XIV wieku, a nie w XIII...?

Ale z tego kawa³ka wynika tylko, ¿e wspmniani ³acinnicy zaczêli nosiæ krótkie stroje, pokazuj±c saczek, i to jest przedmiotem obrazy, nie fakt noszenia nogawic. Nic w tym tek¶cie nie wskazuje na noszenie spodni, pod d³ug± szat± te¿ mo¿na nosiæ nogawice i nic siê wtedy nie pokazuje.
Rafa³

No tak, mo¿na to odczytywaæ w³a¶nie tak, ¿e kiedy "³acinnicy" zachodni (nie S³owianie!) skrócili swoje stroje, S³owianie (i my, i Rusini) niechêtnie i nie od razu "przyst±pili ku nim" (ku tym strojom). Faktycznie, we W³oszech skrócenie strojów nast±pi³o w XIII w., czyli o jakie¶ sto lat wcze¶niej ni¿ np. we Francji i w Niemczech a w Polsce i na Rusi w chwili pisania tej kroniki pewnie jeszcze wcale a w ka¿dym razie z du¿ymi oporami.

To znamienne, do jakiego stopnia w³a¶nie to co faceci nosz± od pasa w dó³ - a nie buty, nakrycia g³owy, rêkawy czy ko³nierze - stanowi± element tradycyjny i bardzo trudno akceptowalne s± wszelkie odmienno¶ci. Rzymianie nabijali siê z Galów ¿e nosz± spodnie (st±d s³owo galoty); Rusini, jak widaæ, z ³acinników ¿e ci nosz± saczek na widoku; sarmaci podczas potopu kpili sobie ze szwedzkich "poñczoszarzy" czy "pludraków"; francuscy postêpowcy w parlamencie dostali nazwê bynajmniej nie od pogl±dów politycznych ale przypiêto im ³atkê "stronnictwa sankilotów" ("sans-culottes" - "bez portek") bo chodzili modnie w skróconych spodenkach... Nader konserwatywna jest w istocie ta czê¶æ garderoby!

to nie tak, a wrêcz przeciwnie. z tymi "galotami" to te¿ chyba lekkie nadu¿ycie (percepcja rzymskiej retoryki w¶ród ¦l±zaków - ojjj).

No mo¿e i odwrotnie, nie pamiêtam a wszystko jak zawsze piszê z (dziurawej ju¿ nieco) g³owy ;) O galotach to gdziesik czyta³em ale raczej nie w powa¿nym ¼ródle a z francuskim jestem na bakier. Dobrze ¿e Ty czuwasz w takim razie.

Podejrzewam, ¿e podzia³ ³acinnicy/S³owianie do którego odnosi siê ¼ród³o, bieg³ nie po linii etnicznej, tylko wed³ug obrz±dku religijnego. Wówczas "my" ³apiemy siê jak najbardziej do ³acinników.

To w nogawicach czy w spodniach?
Sielicki w swoich Polsko-ruskich stosunkach kulturalnych do koñca XV wieku cytowa³ to z w³asnego przek³adu czy posi³kowal siê czyim¶?

No, na pewno w XIV-XV wieku linia podzia³u bieg³a raczej przez Polskê; ziemie wschodniego pogranicza i Mazowsze pozostawa³y coraz bardziej tradycyjne, podczas gdy ¦l±sk, zachodnia Ma³opolska czy Wielkopolska nie ustêpowa³y kroku Niemcom i Czechom. Ale im bardziej cofamy siê w czasie tym ró¿nice mniejsze, a my tutaj w sumie siedzimy w dziale ubiorów wczesno¶redniowiecznych... W³a¶ciwie jak stare i jak dok³adnie datowane jest to "¼róde³ko" przytoczone przez Sielickiego?

Galotów to mo¿na bardziej szukaæ na po³udnie od ¶l±ska ni¿ we Francji, choæ nie wiem jakie jest pochodzenia tego czeskiego s³owa. Zreszt± kabzy te¿ nie s± ¶l±skie, niemieckie a w³a¶nie czeskie.

Mo¿e jeszcze za wcze¶nie na podsumowanie ale ju¿ widaæ, ¿e raczej ciê¿ko bêdzie odpowiedzieæ jednoznacznie na to pytanie. Mamy nogawice z XI i spodnie w pó¼niejszym czasie. Tutaj nawet chyba nie chodzi³o tylko o walory u¿ytkowe czy ilo¶æ materia³u a bardziej modê (czy wszystkiego po trochu).

Czy zabytek z górnej czê¶ci zdjêcia w za³±czniku mo¿na nazwaæ pedules (poñczochy) czy fasciolae (nagolennice) ? Jak jest datowany i czy mo¿na gdzie¶ zobaczyæ jego rekonstrukcjê?

http://www.vikingsofbjornstad.com/MuseumHaithabu.htm

Datowania na t± chwilê nie pamiêtam, ale tak zak³adam ¿e przed po³ow± XI w., mniej wiêcej jak "ramy czasowe" istnienia Hedeby ;)

Rekonstrukcjê "u¿ytkow±" znam tak±: link i wed³ug niej, na ile rozumiem, by³yby to raczej takie nogawice/poñczochy.

W opracowaniu Ingi Hagg "Die Textilfunde aus dem hafen von Haithabu" (1984) mamy rozwa¿ania czy to nogawice/poñczochy czy co¶ w deseñ gamaszy/nagolennic, rysunek tam zamieszczony wygl±da tak:

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Wiêc te¿ bardziej pod poñczochê podchodzi.
Ale na podstawie zachowanego fragmentu nie ma postawionych jakich¶ ostatecznych wniosków. Czyli mog³o byæ i to i to, szczególnie ¿e nie bardzo znaleziono co¶, do czego mo¿na by górê takiej poñczochy wi±zaæ - a ju¿ w przypadku nagolennic/gamaszy wystarczy rzemyk u góry owin±æ dooko³a ³ydki jak podwi±zkê i siê trzyma.

Bardzo ciekawy zabytek.
To co¶, niezale¿nie czy siêga³o do samej stopy, do kostek czy koñczy³o siê ju¿ w okolicy kolana, troczone musia³o byæ do gaci albo paska, jak znane nam XII-XIII wieczne mêskie nogawice rozdzielne - na udzie nie da siê zawi±zaæ troczka tak aby ca³o¶æ nie zje¿d¿a³a, zreszt± te troczki s± na to wyra¼nie za krótkie.

Chyba ¿e, jak na rysunku z muzeum, to by³o takie podkolanowe ustrojstwo, wtedy wystarczy rzemieñ obwi±zaæ pod kolanem. Nie wiem, na ile ten rzemieñ jest zachowany, chyba tylko fragment siê osta³ - a szkoda, bo jego d³ugo¶æ te¿ mog³aby co¶ powiedzieæ w temacie.

Na rysunku zaznaczono na sylwetce udo - wiêc albo toto wykopano na udzie faceta, albo ze ¶rednicy wynika ¿e to by³o na udo a nie na ³ydkê - chyba ¿e ¼le to zaznaczono.

Ot choæby tak jak na fotce w za³±czniku.Orygina³ nie ma prostej górnej krawêdzi która mog³a by sugerowaæ ¿e toto koñczy siê pod kolanem.W miejscu gdzie rzemieñ zosta³ przywi±zany do tkaniny krawêd¼ jest "wyci±gniêta" ku górze co mo¿e byæ równie dobrze efektem "wyrobienia" materia³u ale te¿ nie koniecznie.Obstawia³ bym ¿e ta nogawica(poñczocha) siêga³a jednak za kolano. Do czego mo¿na by³o troczyæ? Do femora³ów czyli majtek lub pasa tekstylnego (to za ".Riche posi³kowa³ siê pracami Teodulfa.Do sprawdzenia

Nie znaleziono na udzie - to nie jest znalezisko z grobu, a jedno z lu¼nych znalezisk z portu Haithabu. Podobnie zreszt± jak znane znalezisko czego¶ interpretowanego jako kaptur i jeszcze bardziej znane skrawka interpretowanego jako suknia fartuchowa (ta noszona przez wiêkszo¶æ pañ "robi±cych Wikinkê"). Co oczywi¶cie bardzo utrudnia zadanie badaczom.

W ka¿dym razie: na jednym z rysunków mamy co¶ do uda, na tym z muzeum - siêga pod kolano. Powinnam gdzie¶ mieæ zdjêcie opisu z tej tablicy, mo¿e co¶ jest na niej wyja¶nione, sk±d taka interpretacja, poszukam po weekendzie. Mo¿e w nawi±zaniu do miniatur zachodnioeuropejskich gdzie panowie maj± czasem na ³ydkach co¶ spinanego pod kolanem i nie bêd±cego owijk±?

Tymczasem, z opisu w ksi±¿ce Hagg, o której ju¿ wcze¶niej pisa³am (poprosi³am o pomoc bieglejsz± w jêzyku s±siadów osobê) i odwo³uj±c siê do ilustracji z tej¿e ksi±¿ki w poprzednim po¶cie:
- szeroko¶æ elementu oznaczonego a mierzonego na p³asko to 22,5-24 cm (x2), jego wysoko¶æ to 16-18 cm
- szeroko¶æ elementu b mierzonego tak samo to w najszerszym miejscu 21,5-22,5 cm, wysoko¶æ 11 cm do miejsca gdzie fragment siê urywa
- na elemencie a osnowa idzie wszerz, na b wzd³u¿ fragmentu tkaniny
- ca³o¶æ wykonana jest z naturalnie br±zowej we³ny - zak³adam ¿e chodzi, ¿e nie barwiona
- fragment nosi ¶lady zu¿ycia - szczególnie mocne we fragmencie oznaczonym prostok±tem, a dwa szwy to szwy naprawcze. Wszystko to ¶wiadczy o intensywnym u¿ytkowaniu ubioru.
- skórzana szlajfka jest przeci±gniêta przez dziurkê u góry fragmentu i zawi±zana na supe³ek. D³ugo¶ci jej wolnych koñców to 12,5 i 13,5 cm, a szeroko¶æ to od 0,4 cm do 0,8/1,0 cm

Inga Hagg nie rozs±dza czy znaleziony fragment jest gamaszem czy poñczoch±, pisz±c, ¿e znaleziona tylko górna czê¶æ odzienia nie pozwala na takie sprecyzowanie. Podaje jednak oczywi¶cie argumenty dlaczego jej zdaniem to co¶ w stylu poñczoch ze zdjêcia M¶cidruga
Wg. niej ¶wiadczy o tym szeroko¶æ zachowanych fragmentów (daj± obwody +-48 cm i +- 40 cm, czyli w sam raz na kawa³ek nogi nad kolanem i niedu¿o pod nim), obecno¶æ rzemienia (tu przez analogiê do pó¼niejszych nogawic). Badaczka uwa¿a tak¿e, ¿e w takim przypadku ¶lad szycia znajdowa³by siê na tyle nogi, za to wytarte miejsce oznaczone prostok±tem wypada³oby dok³adnie na kolanie.
Dodatkowo, to ju¿ bardzej na marginesie naszych rozwa¿añ, zauwa¿a, ¿e na fragmencie brak jest ³at, jakie pojawiaj± siê w du¿ych ilo¶ciach na innych znaleziskach (w tym bagiennych znaleziskach spodni), co mo¿e ¶wiadczyæ o tym, ¿e ówcze¶ni, kiedy na takim rodzaju ubrania pojawi³a siê dziura z przetarcia tkaniny, uznawali je za zu¿yte i wyrzucali - czy raczej, to ju¿ ode mnie komentarz , wykorzystywali do innych zadañ, jak np. smo³owanie ³odzi (w ten w³a¶nie sposób zachowa³a siê du¿a czê¶æ tekstyliów z portu Haithabu).

Jak dla mnie - jest to przekonywuj±ca argumentacja. Natomiast chêtnie bym siê dowiedzia³a co stoi za takim a nie innym rysunkiem z wystawy w muzeum Hedeby.

Czy taki element ubioru, jak pokazany powy¿ej, posiada³ stopy? niezale¿nie ju¿ gdzie siê koñczy³. Niestety dolna czê¶æ jest zupe³nie zniszczona, wiêc ciê¿ko to oceniæ.

Brak danych by to stwierdziæ.

Je¶li by³a to poñczocha - to my¶lê, ¿e posiada³, analogicznie do innych zachowanych poñczoch z epoki i ew. wcze¶nieszych.

jedwabne poñczoszki papie¿a Clemensa II, XI w.

wysokie poñczochy - ju¿ w zasadzie nogawice - Henryka III, XI w.

Chyba ¿e jednak nie by³a to poñczocha, i mia³o toto powiedzmy strzemi±czko na piête, albo koñczy³o siê na wysoko¶ci kostki...

Winchester Psalter 1160 r.
Nogawice,owijacze i owijacze na nogawicach.

Najstarsze spodnie ¶wiata znaleziono w Chinach http://historia.focus.pl/archeologia/najst...-w-chinach-1528

Spodnie sprzed 3 tys. lat odnaleziono w staro¿ytnym grobowcu je¼d¼ców w zachodniej czê¶ci Chin.

Oprócz spodni z we³ny, dwaj mê¿czy¼ni wyjechali równie¿ z batem, ³ukiem, toporem i i drewnianym sprzêtem je¼dzieckim. Wszystkie te przedmioty odnaleziono w grobowcu pochodz±cym z XIII-X wieku p.n.e. na cmentarzu kultury Gushi w chiñskiej Kotlinie Turfañskiej. Obaj mê¿czy¼ni w chwili ¶mierci mieli ok. 40 lat.
- We³niane spodnie z prostymi nogawkami i szerokim krokiem przypominaj± u¿ywane obecnie spodnie do jazdy konnej - podsumowuj± Ulrike Beck i Mayke Wagner z Instytutu Archeologicznego w Berlinie. Zdaniem naukowców znalezisko dowodzi, ¿e spodnie zosta³y wymy¶lone z my¶l± o je¼dzie konnej.
Obecnie uznaje siê, ¿e cz³owiek po raz pierwszy wsiad³ na konia ponad 4 tys. lat temu, dlatego jest bardzo prawdopodobne, ¿e mê¿czy¼ni zaczêli nosiæ spodnie znacznie wcze¶niej ni¿ ci dwaj odnalezieni je¼d¼cy.
http://historia.focus.pl/upload/galleries/...no-w-2521_l.jpg

Mo¿na by³o tak¿e z go³ymi nogami ))))

http://trollusia.blogspot.com/2014/06/goe-meskie-nozki.html

No proszê.