Z lektury artykulu poni¿ej jasno wynika, ¿e data XVIIXVIII w. to pomy³ka. Mo¿e b³ad ten wynika z tego, ¿e w tym okresie zinstytucjanolizowa³o siê wynoszenie na o³tarze, tzn. pojwai³o siê w takiej formie w jakiej znamy je do dzi¶, z procesem itp. Wcze¶niej nie by³o owego oficjalnego og³aszania, by³o to bardziej lokalne. Pojawi³y siê te¿ katalogi ¶wiêtych, tzn. papiez potwierdza³i pozwala³ na kult tych ¶wiêtych, byæ mo¿e kto¶ sobie z tego wykonceptowa³, ¿e dopiero wtedy og³oszono tych ¶wiêtych?
Podaje o Miko³aju po polskiemu za
mateusz.pl
¦w. Miko³aj z Miry, biskup, ok. 270, † 345–352
Przez wiele lat ¶w. Miko³aj nale¿a³ do najbardziej znanych i czczonych w Ko¶ciele ¶wiêtych. Dopiero w wiekach ¶rednich palmê pierwszeñstwa w popularno¶ci odebra³ mu ¶w. Antoni z Padwy († 1231). Greckie imiê Miko³aj znaczy etymologicznie tyle, co „zwyciêski lud”. Ma ono wiele odmian: Nikolas, Niklas, Klaus, Mikulasz, Miklos, Nichol itd. To równie¿ ¶wiadczy o popularno¶ci naszego ¦wiêtego. I trzeba przyznaæ, ¿e w¶ród 16 ¶wiêtych, 6 b³ogos³awionych i 1 b³ogos³awionej, którzy siê po nim pojawili, nie ma g³o¶niejszego i opromienionego wiêksz± od niego chwa³±.
Urodzi³ siê prawdopodobnie w mie¶cie Patara w Licji (Ma³a Azja) ok. 270 roku. By³ jedynym dzieckiem zamo¿nych rodziców, uproszonym ich gor±cymi mod³ami. Od m³odo¶ci wyró¿nia³ siê nie tylko pobo¿no¶ci±, ale tak¿e uczuleniem na niedolê bli¼nich. Po ¶mierci rodziców, swoim znacznym maj±tkiem, chêtnie dzieli³ siê z potrzebuj±cymi. Tak np. u³atwi³ zam±¿pój¶cie trzem córkom zubo¿a³ego szlachcica, podrzucaj±c im skrycie pieni±dze. O tym wydarzeniu wspomina Dante w swoim eposie. Wybrany na biskupa miasta Miry (obecnie Demre) podbi³ sobie serca wiernych nie tylko gorliwo¶ci± pastersk±, ale tak¿e troskliwo¶ci± o ich potrzeby materialne. Cuda, które czyni³, przysparza³y mu wiêkszej jeszcze chwa³y. Kiedy cesarz Konstantyn I Wielki skaza³ trzech m³odzieñców Miry na karê ¶mierci za jakie¶ wykroczenie, nieproporcjonalne do a¿ tak surowego wyroku, ¶w. Miko³aj uda³ siê osobi¶cie do Konstantynopola, by uprosiæ dla swoich wiernych u³askawienie.
Kiedy indziej mia³ swoj± modlitw± uratowaæ rybaków w czasie gwa³townej burzy od niechybnego utoniêcia. Dlatego odbiera cze¶æ równie¿ jako patron marynarzy i rybaków. W czasie zarazy, jaka nawiedzi³a tak¿e jego strony, us³ugiwa³ zara¿onym z nara¿eniem w³asnego ¿ycia. Podanie g³osi, ¿e ¶w. Miko³aj wskrzesi³ trzech ludzi, zamordowanych w z³o¶ci przez hotelarza za to, ¿e mu nie mogli wyp³aciæ nale¿no¶ci. ¦w. Grzegorz I Wielki w ¿ywocie ¶w. Miko³aja podaje, ¿e w czasie prze¶ladowania, jakie wybuch³o za cesarza Dioklecjana i Maksymiana (pocz. wieku IV) ¦wiêty zosta³ uwiêziony. Uwolni³ go dopiero edykt mediolañski w roku 313. ¦wiêty Miko³aj uczestniczy³ tak¿e w pierwszym soborze powszechnym w Nicei (325), na którym potêpione zosta³y przez biskupów b³êdy Ariusza.
Po d³ugich latach b³ogos³awionych rz±dów ¦wiêty odszed³ po nagrodê do Pana 6 grudnia (sta³o siê to miêdzy rokiem 345 a 352). Cia³o ¦wiêtego zosta³o pochowane ze czci± w Mirze, gdzie przetrwa³o do roku 1087. Dnia 9 maja tego¿ roku zosta³o przewiezione do miasta w³oskiego Bari. Dnia 29 wrze¶nia 1089 roku uroczy¶cie po¶wiêci³ jego grobowiec w bazylice wystawionej ku jego czci papie¿ b³. Urban II. Tu w³a¶nie przy grobie ¶w. Miko³aja odby³ siê w roku 1098 synod, który mia³ za cel po³±czenie Ko¶cio³ów prawos³awnego z rzymskim. Przewodniczy³ na tym synodzie papie¿ b³. Urban II. W¶ród zgromadzonych 184 biskupów by³ tak¿e prymas Anglii, arcybiskup ¶w. Anzelm z Canterbury, który w tym czasie by³ na wygnaniu. W Bari przy bazylice ¦w. Miko³aja istnieje dokument z wieku XII, opisuj±cy dok³adnie dzieje sprowadzenia relikwii ¦wiêtego. W Mirze byli ju¿ wówczas Turcy. Kupcom w³oskim uda³o siê wydobyæ od nich zezwolenie na zabranie relikwii ¶w. Miko³aja. Podane s± nawet imiona dwóch kap³anów, którzy w tej uroczysto¶ci uczestniczyli: Lupus i Grinoaldus. Bari uprzedzi³o w tym Wenecjê, która równie¿ chcia³a relikwie ¶w. Miko³aja przewie¼æ do siebie. W Mirze do dnia dzisiejszego zachowa³y siê ruiny ko¶cio³a ¦w. Miko³aja. Archeolodzy za zezwoleniem miejscowych w³adz tureckich odkryli ¶lady bazyliki pierwotnej. ¦w. Miko³aj jest g³ównym patronem Bari, chocia¿ przedtem by³ nim ¶w. Sabin.
Obecna bazylika ¦w. Miko³aja pochodzi z wieku XII. W roku 1197 odby³a siê jej konsekracja, w której uczestniczy³ kanclerz cesarza Henryka VI i bardzo wielu biskupów. Wszak¿e krypta tej¿e bazyliki pochodzi z roku 1089. Jest ona trzynawowa i kryje w sobie grób ¦wiêtego z jego obrazem, który jest uwa¿any za ³askami s³yn±cy. Pal± siê przed nim wieczne lampy, podobnie jak na grobie ¦wiêtego. Obraz jest bardzo dawny, wykonany na srebrnej blasze, przedstawia ¶w. Miko³aja w stroju biskupa. W ko¶ciele górnym obok o³tarza g³ównego jest o³tarz ¦w. Miko³aja, kuty w srebrze, a nad nim jest tak¿e obraz ¦wiêtego. Bazylika posiada równie¿ skarbiec. W¶ród darów mo¿na ogl±daæ artystyczny relikwiarz z wieku XII oraz diadem muzu³mañski z wieku XIII. Osobliwo¶ci± bazyliki jest „¶wiêta kolumna”, przy której mia³ wed³ug miejscowej tradycji byæ biczowany Pan Jezus. Kultu wszak¿e specjalnego s³up ten nie odbiera. Podanie g³osi, ¿e kiedy¶ mia³ z ko¶ci ¦wiêtego wydobywaæ siê pachn±cy p³yn, zwany „mann±”. Mówi± o nim patriarchowie Konstantynopola: ¶w. Jan Chryzostom († 407), ¶w. Metodiusz i inni. Mia³ on posiadaæ w³asno¶ci lecznicze. Ekspertyza naukowa, jak± przeprowadzono w ostatnich latach, wykaza³a, ¿e ¦wiêty by³ wzrostu niskiego (167 cm), ale za to mia³ siln± konstrukcjê. W chwili ¶mierci mia³ 72–80 lat. Badania przeprowadzono w 1957 roku. Wziêli w nich udzia³ delegat papieski, kardyna³ Adeodato Jan Piazza, i kardyna³ Grzegorz Piotr XV Agagian, 6 metropolitów i 19 biskupów. Bazylikê maj± pod opiek± dominikanie. Dwa razy w roku Bari urz±dza uroczysto¶æ ku czci ¶w. Miko³aja: 9 maja i 6 grudnia. Pierwsza jest na pami±tkê sprowadzenia do Miry jego relikwii, druga — w dzieñ jego zgonu. Uroczysto¶æ majowa ma szczególnie uroczysty charakter. Odtwarza siê bowiem w niej pami±tkê sprowadzenia relikwii. Ca³e miasto jest przystrojone galowo. Najwiêkszy i najpiêkniej ubrany statek wiezie z³ocon±, dwumetrow± 6gurê ¦wiêtego w asy¶cie mnóstwa przystrojonych barwnie statków, stateczków i ³odzi. Gdy statek przywiezie figurê ¶w. Miko³aja na brzeg, obwozi siê j± po mie¶cie na specjalnie przygotowanym powozie.
Miasto Bari liczy dzisiaj ok. 400 000 mieszkañców i jest najwiêkszym z miast nad Adriatykiem. Biskupstwo zosta³o tu za³o¿one w pocz±tkach chrze¶cijañstwa, podniesione do godno¶ci metropolii w wieku X. Tu w³a¶nie spêdzi³a ostatnie lata ¿ycia królowa Bona, ¿ona króla polskiego Zygmunta II Augusta, pochodz±ca z ksi±¿±t Bari, Sforzów.
Najstarsze ¶lady kultu ¶w. Miko³aja napotykamy w wieku VI, kiedy to cesarz Justynian wystawi³ ¦wiêtemu w Konstantynopolu jedn± z najwspanialszych bazylik. Cesarz Bazyli Macedoñczyk (w. VII) w samym pa³acu cesarskim wystawi³ kaplicê ku czci ¦wiêtego. Do Miry udawa³y siê liczne pielgrzymki. W Rzymie ¶w. Miko³aj mia³ dwie ¶wi±tynie, wystawione ju¿ w wieku IX. Papie¿ ¶w. Miko³aj I Wielki (858–867) ufundowa³ ku czci swojego patrona na Lateranie osobn± kaplicê. Z czasem liczba ko¶cio³ów ¦w. Miko³aja w Rzymie dosz³a do kilkunastu! W ca³ym chrze¶cijañskim ¶wiecie ¶w. Miko³aj mia³ tak wiele ¶wi±tyñ, ¿e pewien pisarz ¶redniowieczny pisze: „Gdybym mia³ tysi±c ust i tysi±c jêzyków, nie by³bym zdolny zliczyæ wszystkich ko¶cio³ów, wzniesionych ku jego czci”. Oczywi¶cie, przesada to poetycka, ale jest w niej j±dro prawdy. O popularno¶ci ¶w. Miko³aja jeszcze dzisiaj ¶wiadczy piêkny zwyczaj przebierania ludzi za ¶w. Miko³aja i rozdawanie dzieciom prezentów. Odbywa siê to w ró¿nych formach: „¦w. Miko³aj” przychodzi w przebraniu biskupa lub (w dawnym ZSRR) Dziadka Mroza do domów, przyje¿d¿a na saniach albo nawet jak w USA samolotem albo helikopterem. W sklepach przez ca³y ju¿ Adwent „Miko³aje” wrêczaj± podarki dzieciom, kupione przez rodziców. Podobiznê ¦wiêtego opublikowano na znaczkach pocztowych w wielu krajach. Postaæ ¶w. Miko³aja uwieczni³o wielu malarzy i rze¼biarzy. W¶ród nich wypada wymieniæ Agnolo Gaddiego, Arnolda Dreyrsa, Jana da Crema, G. B. Tiepolo, Tycjana itd. Najstarszy wizerunek ¶w. Miko³aja mo¿na ogl±daæ w jednym z ko¶cio³ów Beyrutu. Arabski ten fresk pochodzi z wieku VI.
W Polsce kult ¶w. Miko³aja by³ kiedy¶ bardzo popularny. Jeszcze dzisiaj pod jego wezwaniem jest a¿ 327 ko¶cio³ów w naszej Ojczy¼nie. Po ¶w. Janie Chrzcicielu, a przed ¶w. Piotrem i Paw³em najpopularniejszy jest ¶w. Miko³aj. W Poznañskiem co siódmy ko¶ció³ by³ wystawiony ku czci ¶w. Miko³aja. Do najokazalszych nale¿± ko¶cio³y w Gdañsku i w Elbl±gu. O³tarzy posiada ¦wiêty znacznie wiêcej, a figur i obrazów ponad tysi±c. Mia³ równie¿ ¶w. Miko³aj z Miry swoje sanktuaria w Polsce. Do g³o¶niejszych nale¿a³o w Pier¶ciu na ¦l±sku Cieszyñskim (do wieku XIX) i na Pomorzu w okolicy Koszalina (do wieku XVI). ¦wiêty odbiera³ kult jako patron panien, marynarzy, rybaków, dzieci, wiê¼niów i piekarzy. Zaliczany by³ do 14 Orêdowników. Zanim jego miejsce zaj±³ ¶w. Antoni Padewski, ¶w. Miko³aj by³ wzywany we wszystkich nagl±cych potrzebach. Istnia³y tak¿e bractwa ku czci ¶w. Miko³aja, jak np. w Benicach, Maniewie czy ¯ydowie.
O popularno¶ci ¶w. Miko³aja w Polsce ¶wiadczy równie¿ i to, ¿e jego imiê by³o czêsto nadawane noworodkom. W¶ród znakomitych Polaków dawnych czasów mo¿na wymieniæ ich krocie, w¶ród nich s±: Miko³aj Kopernik (t 1543), Miko³aj Tr±ba († 1422), pierwszy oficjalny prymas polski, Miko³aj Rej († 1569), ojciec literatury polskiej, Miko³aj z Chrzanowa i Miko³aj z Krakowa (obaj z wieku XVI), kompozytorzy, Miko³aj z Kurowa, arcybiskup gnie¼nieñski, w latach 1409–1411 wikariusz generalny Królestwa w zastêpstwie króla W³adys³awa Jagie³³y, Miko³aj Sêp Szarzyñski († 1581), poeta, czy Miko³aj Radziwi³³ († 1616), wojewoda trocki i wileñski, pamiêtnikarz. Tak¿e w polskiej literaturze do¶æ czêsto spotykamy siê z tym imieniem. Topografia polska zna 62 miejscowo¶ci, które od imienia Miko³aja mog³y zapo¿yczyæ swoje nazwy. W¶ród nich s± miasta Miko³ajki i Miko³ów.
Jak w ca³ym ¶wiecie, tak i w Polsce rozpowszechni³ siê zwyczaj obdarzania dzieci podarkami albo w samo ¶wiêto (6 XII), albo „na gwiazdkê” (25 XII). Kolberg wspomina, ¿e ¶w. Miko³aj by³ czczony równie¿ w Polsce jako opiekun pasterzy, chroni±cy trzody przed drapie¿nym zwierzêciem. Dlatego w wigiliê ¶wiêta (5 XII) pasterze po¶cili, a w samo ¶wiêto (6 XII) zamawiali nabo¿eñstwa w intencji opieki nad zwierzêtami domowymi. Aluzj± wyra¼n± do tego zwyczaju s± s³owa Rozprawy miêdzy wójtem a plebanem Ambro¿ego Ro¿ka (Miko³aja Reja) wydanej drukiem w 1543 roku:
Alboæ wezm±, alboæ daj
Tak kaza³ ¶w. Miko³aj.
Bo je¶li mu barana dasz,
Pewny pokój od wilka masz.
Z dniem ¶w. Miko³aja lud polski ³±czy³ tak¿e przys³owia: „Na Miko³aja porzuæ wóz, a zaprzê¿ sanie”; „Gdy ¶nieg pada, mówi±, ¿e ¶w. Miko³aj brod± trzêsie”. Podobnych przys³ów jest a¿ 16.
Ks. Wincenty Zaleski SDB