Czy kto¶ mo¿e mi udzieliæ dok³±dniejszych informacji na temat ¶redniwiecznych obrabiarek??
Konkretniej chodzi mi o maszyny do obróbki drewna ( tokarki i freazarki) o tym , ¿e takie maszyny istnia³y ¶wiadczy (oprócz dokumentacji )sposób w jaki wykonane s± meble ¶redniowieczne.
Wiem, ( nie pamiêtam sk±d ) ¿e tokarka do metalu to XVI w. A jak to jest ze sprzêtem dodrewna???
Wiem, ¿e by³o to napêdzane za pmoc± kieratu i ¿e mia³o wrzeciono przypominaj±ce do z³udzenia wspó³czesne wrzeciono kleszcowe ( ono siê chyba tak nazywa).I na tym koñczy siê moja wiedza.
Najbardziej by³bym wdziêczny za jaki¶ linek.
Z góry dziêkujê
TeMuGyn
Pe³na wersja: [machiny] ¦redniowieczne "obrabiarki"
Czy kto¶ widzia³ ¶redniowieczn±,toczon± miskê???????
Szkoda tak zacnego gatunku drewna na produkt a la IKEA
Szkoda tak zacnego gatunku drewna na produkt a la IKEA
Odpowiadam na pytanie zadane przez Horche, owszem widzia³em ¶redniowieczne toczone miski, ca³e ich mnóstwo mo¿na obejrzeæ w ró¿nych publikacjach dotycz±cych wczesnego ¶redniowiecza - od p³askich jak talerze do bardzo g³êbokich i na nó¿ce- znalezione m.in. w Opolu, na Ostrowiu Lednickim, w Ka³dusie i paru innych miejscach. Czê¶æ po zewnêtrznej stronie ma wrêcz jako "ozdobê" pozostawione wyra¼ne odrêbne ¶lady po tokarce. T± sama technika by³y te¿ robione drewniane pucharki/kubki. ¯eby by³o ciekawiej metalowe misy znalezione na Ostrowiu Lednickim po bli¿szym obejrzeniu wykazuja ¶lady ¶wiadcz±ce o tym, ¿e by³y wykonane technik± wyoblania (drykowania) co raczej nie da sie zrobic bez tokarki :-), a nie pracowicie klepane rêcznie. Tokarki by³y znane.
Pozdrawiam
Pozdrawiam
eee... tokarki??
Przepraszam, jak Pan widzi taka konstrukcje? co bylo zrodlem dla tych informacji?
I co ma tokarka do wyoblania?
pozdrawiam,
Przepraszam, jak Pan widzi taka konstrukcje? co bylo zrodlem dla tych informacji?
I co ma tokarka do wyoblania?
pozdrawiam,
Pan jest zgo³a niepotrzebny.
Nie wiem, o które informacje chodzi. Je¶li chodzi o wystepowanie drewnianych naczyñ toczonych to ¼ród³em informacji sa np. prawie ka¿da publikacja W. Hensla, ksi±zka o wczesnosredniowiecznym Opolu, niestety nie pamietam tytu³u i autora, moge sprawdziæ w domu, wydawnictwo publikujace znaleziska z Ko³obrzegu (ca³a seria, tytu³ tez musia³bym sprawdziæ). Jesli chodzi o misy z Ostrowia Legnickiego to o ich wyoblaniu ¶wiadcz± bardzo charakterystyczne ¶lady narzêdzia, poza tym taki sposób ich wykonania potwierdzili mi konserwatorzy, którzy robili konserwacje i obecnie stosowane repliki - dok³adnie mówi±c byli to Jarek Strobin i Darek Czerniakowski (ostatnio robi³ na wystawe replikê toczonego drewnianego talerza z Ka³dusa zdobionego metalowymi aplikacjami w ¶rodku).
Co ma tokarka do wyoblania? Wyoblanie to technika polegajaca, najpro¶ciej mówi±c, na kszta³towaniu blachy poprzez jej dociskanie narzêdziem do obracajacego siê modelu. Maszyny s³u¿ace do tego s± niezwykle podobne do tokarek, albo robi sie to wykorzystuj±c zwyk³± tokarkê. Podczas pracy na ¶ciankach naczynia pozostaje charakterystyczny ¶lad licznych koncetrycznych zag³êbieñ (zale¿nie od materia³u z którego zrobiono narzedzie do dociskania jest bardziej lub mniej widoczny). Du¿a czê¶æ archeologów twierdzi, ¿e technika ta by³a wykorzystywana juz w czasach rzymskich.
Ksi±zki postaram sie sprawdzic i podaæ, jak bym zapomnia³ to prosze mnie przywo³aæ do porz±dku.
Nie wiem, o które informacje chodzi. Je¶li chodzi o wystepowanie drewnianych naczyñ toczonych to ¼ród³em informacji sa np. prawie ka¿da publikacja W. Hensla, ksi±zka o wczesnosredniowiecznym Opolu, niestety nie pamietam tytu³u i autora, moge sprawdziæ w domu, wydawnictwo publikujace znaleziska z Ko³obrzegu (ca³a seria, tytu³ tez musia³bym sprawdziæ). Jesli chodzi o misy z Ostrowia Legnickiego to o ich wyoblaniu ¶wiadcz± bardzo charakterystyczne ¶lady narzêdzia, poza tym taki sposób ich wykonania potwierdzili mi konserwatorzy, którzy robili konserwacje i obecnie stosowane repliki - dok³adnie mówi±c byli to Jarek Strobin i Darek Czerniakowski (ostatnio robi³ na wystawe replikê toczonego drewnianego talerza z Ka³dusa zdobionego metalowymi aplikacjami w ¶rodku).
Co ma tokarka do wyoblania? Wyoblanie to technika polegajaca, najpro¶ciej mówi±c, na kszta³towaniu blachy poprzez jej dociskanie narzêdziem do obracajacego siê modelu. Maszyny s³u¿ace do tego s± niezwykle podobne do tokarek, albo robi sie to wykorzystuj±c zwyk³± tokarkê. Podczas pracy na ¶ciankach naczynia pozostaje charakterystyczny ¶lad licznych koncetrycznych zag³êbieñ (zale¿nie od materia³u z którego zrobiono narzedzie do dociskania jest bardziej lub mniej widoczny). Du¿a czê¶æ archeologów twierdzi, ¿e technika ta by³a wykorzystywana juz w czasach rzymskich.
Ksi±zki postaram sie sprawdzic i podaæ, jak bym zapomnia³ to prosze mnie przywo³aæ do porz±dku.
A je¶li chodzi³o o sama konstrukcjê tokarki to w za³±czeniu rekonstrakcja pokazana na stronie Regia Anglorum. podobne urz±dzenia maj± rzemie¶lnicy obrabiaj±cy bursztyn, mozna je by³o zobaczyæ choæby w Biskupinie.
Zdjêcia obrobiê i dostarczê nowe.
Faktycznie s± trochê du¿e
W najbli¿szym czasie wstawiê tez zdjêcia kubków.
Pozdrawiam
TeMuGyn
Ps. Swoj± drog± jak pyta³em o ¶redniowieczne obrabiarki to siê nikt nie odezwa³
. ale¶cie s±
I tak dziêkujê za informacjê.
A ma kto¶ mo¿e fotkê takiej napêdzanej kieratem??
Faktycznie s± trochê du¿e
W najbli¿szym czasie wstawiê tez zdjêcia kubków.
Pozdrawiam
TeMuGyn
Ps. Swoj± drog± jak pyta³em o ¶redniowieczne obrabiarki to siê nikt nie odezwa³
. ale¶cie s±
I tak dziêkujê za informacjê.
A ma kto¶ mo¿e fotkê takiej napêdzanej kieratem??
Ja Was bardzo przepraszam,za tego zbyt pochopnegoo posta.Po prostu jaki¶ pseudofachiwec na FREHA napisal w jakim¶ po¶cie,¿e tokarki do metalu sie pojawily w XIV-XV wieku.To mnie zmyli³o,no nie mam pojecia czemu???Chyba z po¶piechu????
Prawda jest taka,¿e historia tokarek zaczyna siê ju¿ w staro¿ytno¶ci,m.in. obrabianie naczyñ cynowych,bursztynu,drewna,a nawet wyrobów z br±zu!!!
TeMuGyn,po prostu przytnij te fotki a Adobe lub Corel'u,tj.wytnij t± zieleñ i zostaw same miski!Mistrzu zwracam honor i czyniê uk³ony w Twoj± stronê za m± pochopno¶æ w wydawaniu opini.Nie jestem z tego powodu content,monsieur!
W kwestii przedmiotów wyoblanych,to powinienem zagl±dn±æ da mojej zakurzonej literatury,bo nie jestem pewien ,czy wyoblane perzedmioty nie by³y robione jeszcze przed Rzymem?
Pozdrowienia
Prawda jest taka,¿e historia tokarek zaczyna siê ju¿ w staro¿ytno¶ci,m.in. obrabianie naczyñ cynowych,bursztynu,drewna,a nawet wyrobów z br±zu!!!
TeMuGyn,po prostu przytnij te fotki a Adobe lub Corel'u,tj.wytnij t± zieleñ i zostaw same miski!Mistrzu zwracam honor i czyniê uk³ony w Twoj± stronê za m± pochopno¶æ w wydawaniu opini.Nie jestem z tego powodu content,monsieur!
W kwestii przedmiotów wyoblanych,to powinienem zagl±dn±æ da mojej zakurzonej literatury,bo nie jestem pewien ,czy wyoblane perzedmioty nie by³y robione jeszcze przed Rzymem?
Pozdrowienia
Czo³em !!!
Rzuci³o mi siê w oczy pytanie dotycz±ce toczenia tytu³owych misek.
Dla niewtajemniczonych : Tokarki znano ju¿ w staro¿ytno¶ci .
Polecam ksi±¿eczkê "Wyroby tokarskie i bednarskie ¶redniowiecznego Miêdzyrzecza" , autorki niestety nie pamiêtam
, ale zapewniam ¿e jesty to pozycja godna uwagi.
Pozdrawiam.
Rzuci³o mi siê w oczy pytanie dotycz±ce toczenia tytu³owych misek.
Dla niewtajemniczonych : Tokarki znano ju¿ w staro¿ytno¶ci
.
Polecam ksi±¿eczkê "Wyroby tokarskie i bednarskie ¶redniowiecznego Miêdzyrzecza" , autorki niestety nie pamiêtam
, ale zapewniam ¿e jesty to pozycja godna uwagi.
Pozdrawiam.
CYTAT(danesz)
Polecam ksi±¿eczkê "Wyroby tokarskie i bednarskie ¶redniowiecznego Miêdzyrzecza"
Bardzo dziêkujê za ksi±¿kê.
CYTAT(horhe)
Po prostu jaki¶ pseudofachiwec na FREHA napisal w jakim¶ po¶cie,¿e tokarki do metalu sie pojawily w XIV-XV wieku
To napisa³em ja.
http://www.freha.pl/index.php?showtopic=1928
Przepraszam za nieporozumienie.
Chodzi³o o tokarki do mnetalu podobne do tych które znamy dzisiaj. To by³y pierwsze
tkorki powiedzmy hi-tech. Chodzi³o o zastosowanie konika i wrzeciona takich jakie znamy dzisiaj. I by³o to w po³owie XVI wieku.(tak zreszt± by³o napisane)
Przepraszam za wprowadzenie zamêtu.
Pozdrawiam
Temugyn
Wydaje mi siê, ¿e te meble wystarcz±, byle tylko procyzowaæ bardziej tytu³y w±tków.
Jak znajdê chwilê czasu to co¶ poskanujê i dorzucê siê do tych tokarek. Polecam wizyty w kilku skansenach, tokarki o identycznej kostrukcji jak ¶redniowieczne by³y przez wiejskich rzemie¶lników u¿ywane jeszcze w latach 50-tych.
Tu taka ma³a wstawka apropo historyczno¶ci czy w ¶redniowieczu (np. wczesnym) by³y toczone ³y¿ki?
Pytam powa¿nie, czy kto¶ siê na to natkn±³, a pytam dlatego, ¿e w jednej z ksi±¿ek o £emkach jest fajne zdjêcia cz³owieka tocz±cego ³y¿ki na rêcznej prymitywnej tokarce, a w³a¶ciwie tokareczce. Podobne malutkie tokareczki by³y u¿ywane powszechnie do toczenia drobnych elementów warsztatu tkackiego, np. ³ódek.
Wiêkszo¶æ takich ma³ych tokarek ma napêd "wêdkowy" tak ja ta z regia anglorum.
A czy by³y du¿e tokarki napêdzane kieratem albo ko³em wodnym, prawdopodobnie by³y.
Ja mam pytanie od kiedy mo¿liwe jest stosowanie no¿nego peda³u?
we¼ pod uwagê, ¿e nie ka¿dy ma czas codziennie zagl±daæ na FREHA, i tak w tym tygodniu tu jestem za czêsto a przewa¿nie tylko raz w tygodniu i niektóre ciekawe w±tki umykaj±
Jak znajdê chwilê czasu to co¶ poskanujê i dorzucê siê do tych tokarek. Polecam wizyty w kilku skansenach, tokarki o identycznej kostrukcji jak ¶redniowieczne by³y przez wiejskich rzemie¶lników u¿ywane jeszcze w latach 50-tych.
Tu taka ma³a wstawka apropo historyczno¶ci czy w ¶redniowieczu (np. wczesnym) by³y toczone ³y¿ki?
Pytam powa¿nie, czy kto¶ siê na to natkn±³, a pytam dlatego, ¿e w jednej z ksi±¿ek o £emkach jest fajne zdjêcia cz³owieka tocz±cego ³y¿ki na rêcznej prymitywnej tokarce, a w³a¶ciwie tokareczce. Podobne malutkie tokareczki by³y u¿ywane powszechnie do toczenia drobnych elementów warsztatu tkackiego, np. ³ódek.
Wiêkszo¶æ takich ma³ych tokarek ma napêd "wêdkowy" tak ja ta z regia anglorum.
A czy by³y du¿e tokarki napêdzane kieratem albo ko³em wodnym, prawdopodobnie by³y.
Ja mam pytanie od kiedy mo¿liwe jest stosowanie no¿nego peda³u?
CYTAT
Swoj± drog± jak pyta³em o ¶redniowieczne obrabiarki to siê nikt nie odezwa³ . ale¶cie s±
we¼ pod uwagê, ¿e nie ka¿dy ma czas codziennie zagl±daæ na FREHA, i tak w tym tygodniu tu jestem za czêsto
a przewa¿nie tylko raz w tygodniu i niektóre ciekawe w±tki umykaj±
CYTAT
Przepraszam za nieporozumienie.
Chodzi³o o tokarki do metalu podobne do tych które znamy dzisiaj. To by³y pierwsze
tokarki powiedzmy hi-tech. Chodzi³o o zastosowanie konika i wrzeciona takich jakie znamy dzisiaj. I by³o to w po³owie XVI wieku.(tak zreszt± by³o napisane)
Chodzi³o o tokarki do metalu podobne do tych które znamy dzisiaj. To by³y pierwsze
tokarki powiedzmy hi-tech. Chodzi³o o zastosowanie konika i wrzeciona takich jakie znamy dzisiaj. I by³o to w po³owie XVI wieku.(tak zreszt± by³o napisane)
Hmmm to mi sie te¿ pomyli³o,pisz±c XIV-XV wiek,przepraszam za ten pospiech i niescis³o¶æ!!!No ale teraz,to wiem o co chodzi,bo te bardziej prymitywne tokarki rêczne znano ju¿ znacznie wcze¶niej.
Myslê,¿e tokark± no¿n±,to niewiele by¶my wytoczyli w kwestii wiekszych elementów,np. kolumn od mebli lub wa³ków do czego¶ tam.W wiêkszych warsztatach rzemieslniczych,czy te¿ w manufakturach raczej stosowano napêd z kieratu,albo z ko³a wodnego.
CYTAT
Przeniesæ dyskusjê pod temat "obróbka toczeniem"? :-D
Ma³a korekta,to siê fachowo nazywa "obróbka skrawaniem".
CYTAT
Tu taka ma³a wstawka apropo historyczno¶ci czy w ¶redniowieczu (np. wczesnym) by³y toczone ³y¿ki?
W sumie,to wszystko jest mo¿liwe i nie mo¿na tego wykluczyæ.Wydaje mi siê jednak,¿e bardziej powszechne by³y naczynia i sztuæce robione rêcznie,tzn. rze¼bione.
Jak to jest z takimi znaleziskami,takimi prymitywnymi-zdarzaj± siê???
CYTAT
Polecam wizyty w kilku skansenach, tokarki o identycznej kostrukcji jak ¶redniowieczne by³y przez wiejskich rzemie¶lników u¿ywane jeszcze w latach 50-tych.
No jasne,zgadzam siê z Tob±,ale jak poznaæ zasadê dzia³ania pewnych narzêdzi,jak nawet tego dotkn±æ nie mo¿esz w muzeum/skansenie.Tak jest bardzo czêsto!!!Wad± naszych polskich placówek muzealnych jest to,¿e brakuje dzia³ów "¿ywej historii",gdzie s± kopie/repliki róznych sprzêtów,które mo¿na by by³o poogl±daæ.
Niestety jeszcze sporo wody w Wi¶le up³ynie nim co¶ w tej materii siê zmieni,a pewne inicjatywy zwi±zane z organizowaniem punktów "¿ywej historii" s± godne po¿a³owania.Na Biskupinie nie by³em,ale my¶lê ¿e jest tam znacznie lepiej ni¿ w sopockim grodzie.Akurat mam tzw."rzut beretem" i zawsze jak przechodze obok,to sie ³apiê za g³owê.Poruszcie swoj± wyobra¼niê!!!!Widok samej bramy wjazdowej (wizytówki grodziska!):
-belki - okorowane maszynowo w tartaku
-³±czenie elementów drewnianych na z³±czki (takie p³ytki z dziurkami) lub te¿ na ocynkowane ¶ruby i nakrêtki
-zawiasy i skobel - ze sklepu metalowego,nawet nie imituj± elementów kutych!!!
Bez urazy,ale Muzeum Archeologiczne w Gdañsku siê nie popisa³o,mimo ¿e maj± tak zacne zasoby biblioteczne i opracowania z wykopalisk!!!
____________________________________________________________________
Polskie realia.........
....niekompetentni ludzie na kompetentnych stanowiskach......
...tytu³ naukowy nie zawsze jest wprostproporcjonalny do wiedzy....
Ksi±¿eczki na które siê powo³ywa³em to:
W³odzimierz Ho³ubowicz, "Opole w wiekach X - XII"
"Archeologia ¶redniowiecznego Ko³obrzegu" - praca zbiorowa pod redakcj± M. Rêbkowskiego, Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN - w tomach które posiadam s± przedmioty g³ównie z XIII i XIV w
W³odzimierz Ho³ubowicz, "Opole w wiekach X - XII"
"Archeologia ¶redniowiecznego Ko³obrzegu" - praca zbiorowa pod redakcj± M. Rêbkowskiego, Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN - w tomach które posiadam s± przedmioty g³ównie z XIII i XIV w
CYTAT
ale jak poznaæ zasadê dzia³ania pewnych narzêdzi,jak nawet tego dotkn±æ nie mo¿esz w muzeum/skansenie.Tak jest bardzo czêsto
dlatego trzeba sobie samemu zrobiæ replikê i popróbowaæ. Co do warsztatu stolarskiego to jedno z lepszych ekspozycji jest w jednym z najmniejszych skansenów. Chodzi mi o zagrodê sitarsk± w Bi³goraju. W podwórku w zabudowaniach gospodarczych upchnêli niez³± kolekcjê starych rupieto³ów. Jedno z pomieszczeñ to stolarskie i ko³odziejskie rupieto³y. Miêdzy innymi kilka tokarek od peda³owej i takiej z ko³em pasowym po malutk± "wêdkow±", z wêdk± montowan± do tej samej ³awki. Na dodatek mo¿na sobie ogl±dn±æ z bliska, a nie zza sznurka w drzwiach. Polecam bo jest tam jeszcze parê innych ciekawych rzeczy, na czele z warsztatem sitarskim.
Rekonstrukcjê tokareczki w akcji (talerzyk!) mo¿na obejrzeæ na stronie http://azor.cisovanet.pl/ na zdjêciach w Galerii, Pentecost 2003, druga seria. Pozdrawiam
Gwyn
Gwyn
A propos tokarki a której pisze Gwyn. Czy kto¶ móg³by mi wyt³umaczyc jak ona jest napêdzana? Tzn jaka jest istota napêdu wêdkowego ( bo ona chyba tak jest napêdzana).
Pozdrawiam
TeMuGyn
Pozdrawiam
TeMuGyn
Dzieki za oswiecenie, Robercie (skoro bez Pana). Nawet sprawdzilem, jest maszyna zwana wyoblarka (fakt, jest dosc podobna konstrukcyjnie do tokarki). Dziekuje za zrodla, nie ma to jak kompetentna informacja....
Pozdrawiam,
Pozdrawiam,
Zasada dzia³ania napêdu? Widzia³e¶ kiedy¶ rozpalanie ognia za pomoc± takiego ma³ego ³uku? Ciêciwa oplata kawa³ek drewna, poruszanie ³ukiem na boki wprawia go wiêc w ruch obrotowy. Tutaj ruch odbywa siê w osi pionowej, zamiast dolnego ramienia ³uku mamy za¶ peda³. Peda³ (a wiêc nacisk stopy rzemie¶lnika) ci±gnie w dó³, 'wêdka' w stronê przeciwn±. Ciêciwa przek³ada ruch liniowy na obrotowy. Pozdrawiam
Gwyn
Gwyn
Mnie natomiast nie interesuje napêd,bo tego by³o kilka rodzaji.
Interesuje mnie wygl±d tokarek do bursztynu i ko¶ci.
Kto¶ ma takowe rysuneczki/skany?????
Bardzo mnie interesuje sposob mocowania materia³u do toczenia
Interesuje mnie wygl±d tokarek do bursztynu i ko¶ci.
Kto¶ ma takowe rysuneczki/skany?????
Bardzo mnie interesuje sposob mocowania materia³u do toczenia
Od¶wierzaj±c temat. Horhe, co do bursztynu to widzia³em takie jak do drewna ino mniejsze ale jak tam by³ mocowany bursztyn to siê nie przygl±dn±³em.
Nie mam teraz skanera ale odgrzeba³em (wreszcie znalaz³êm chwilê) moje namiary na tokarki w tym i wêdkowe, mam nadziejê ¿e jeszcze te namiary s± aktualne:
http://www.gallica.co.uk/celts/polelath.htm
http://members.lycos.co.uk/handforged/polelathe.html
http://www.bodgers.org.uk/ to szczególnie
http://home.vicnet.net.au/~pwguild/a-pole.htm
http://www.rushworth.com/green/bgh.htm
http://info.lu.farmingdale.edu/~maltezdg/h...historyoflathe/ to szczegolnie i ogolnie o toczeniu
http://www.cyberus.ca/~jsellers/resources.htm linki linki i jeszcze raz linki - wszystkie drewniane
z drewnianymi pozdrowieniami
Nie mam teraz skanera ale odgrzeba³em (wreszcie znalaz³êm chwilê) moje namiary na tokarki w tym i wêdkowe, mam nadziejê ¿e jeszcze te namiary s± aktualne:
http://www.gallica.co.uk/celts/polelath.htm
http://members.lycos.co.uk/handforged/polelathe.html
http://www.bodgers.org.uk/ to szczególnie
http://home.vicnet.net.au/~pwguild/a-pole.htm
http://www.rushworth.com/green/bgh.htm
http://info.lu.farmingdale.edu/~maltezdg/h...historyoflathe/ to szczegolnie i ogolnie o toczeniu
http://www.cyberus.ca/~jsellers/resources.htm linki linki i jeszcze raz linki - wszystkie drewniane
z drewnianymi pozdrowieniami
Cze¶æ.
Ca³a masa informacji o narzêdziach i technologiach ¶redniowiecznych (np. maszynka do nacinania ostróg) zawarta jest w Teofila Prezbitera "Diversarum Artium Schedula", wyd. O.O. Benedyktynów w Tyñcu , cena 40z³.
Ksi±¿ka wydana w jezyku oryg. - ³acina , z polskim t³umaczeniem.
Szczerze polecam
Pozdrawiam
Ca³a masa informacji o narzêdziach i technologiach ¶redniowiecznych (np. maszynka do nacinania ostróg) zawarta jest w Teofila Prezbitera "Diversarum Artium Schedula", wyd. O.O. Benedyktynów w Tyñcu , cena 40z³.
Ksi±¿ka wydana w jezyku oryg. - ³acina , z polskim t³umaczeniem.
Szczerze polecam
Pozdrawiam
To jest wersja lo-fi g³ównej zawarto¶ci. Aby zobaczyæ pe³n± wersjê z wiêksz± zawarto¶ci±, obrazkami i formatowaniem proszê kliknij tutaj.