Pomoc - Szukaj - U¿ytkownicy - Kalendarz
Pe³na wersja: Bulla Gnie¼nieñska i staropolszczyzna
> Ogólne kategorie (bez podzia³u na epoki) > Literatura
laudaveritatu
Witam!
Jestem fascynatem staropolskiej mowy. Poszukujê tekstu Bulli Gnie¼nieñskiej oraz
by³bym zainteresowany wszelakimi informacjami na temat zabytków jêzykowych naszej ojczyzny.
Za kompetentn± pomoc z góry dziêkujê!
Rabiega
Równie¿ witam.
Có¿, tzw. Bulla Gnie¼nieñska nie jest "zabytkiem jêzykowym naszej ojczyzny" i dla "fascynata staropolskiej mowy" wydaje siê byæ kiepskim obiektem fascynacji, poniewa¿ zosta³a napisana po ³acinie.
To w³a¶ciwie o co Ci chodzi ?

Pozdrawiam -
Rabiega
yoann
Rabiego, racja - za to w Bulli jest kilka zabytków.
Niesiebudka
Rzeczywi¶cie bulla gnie¼nieñska zapisana jest w jêzyku ³aciñskim, mimo to uwa¿ana jest za najstarsze tak obszerne ¼ród³o dziejów jêzyka polskiego (Aleksander Bruckner okre¶li³ j± nawet -z³ot± bull± jêzyka polskiego-), a to dlatego, ¿e zawiera dok³adnie 410 polskich nazw osobowych i miejscowych. Utrwali³a zatem pewne stadium mówionego jêzyka polskiego, daj±c mo¿liwo¶æ orientacji w systemie fonetycznym, s³owotwórczym i leksykalnym dwunastowiecznej polszczyzny. Dlatego jak najbardziej jest zabytkiem jêzykowym naszej ojczyzny!
Niestety nie mo¿na z niej wywnioskowaæ nic o polskiej sk³adni. Jak wiadomo pierwsze zapisane polskie zdanie pojawia siê w -Ksiêdze Henrykowskiej- (II po³. XIII w.) - Daj, aæ ja pobruszê, a ty poczywaj.

Je¶li mia³abym tak na szybko przytoczyæ jakie¶ inne zabytki jêzyka polskiego, to z tego co pamiêtam warto wspomnieæ:
- Kazania ¶wiêtokrzyskie - najstarszy zabytek prozy polskiej. Sk³ada siê na nie jedno kazanie zachowane w ca³o¶ci - kazanie na dzieñ ¶w. Katerzyny - oraz piêæ we fragmentach.
- Kazania gnie¼nieñskie - na które sk³ada siê 10 kazañ w jêzyku polskim (w tym dwa polskie przek³ady kazañ Peregyrna z Opola oraz jedno zaczerpniête od Hieronima z Pragi) i 95 po ³acinie
- Psa³terz floriañski - inaczej Psa³terz królowej Jadwigi (dlaczego akurat Jadwigi to raczej kwestia na osobny w±tek). Dzie³o jest trójjêzykowe, jest to przek³ad ksiêgi psalmów na jêzyk ³aciñski, niemiecki i polski. Napisane oczywi¶cie proz±, bo t³umaczenia wierszowane psalmów wykszta³ci³y siê je¶li dobrze pamiêtam ok. XVI w. Poza tym jest to najpiêkniej zdobiony zachowany zabytek je¶li chodzi o ksiêgi.
- Biblia królowej Zofii (tzw. Szaroszpatacka) - najstarszy zachowany polski przek³ad biblii. Dzie³o ma dwa tomy. Pierwszy (zachowa³ siê ca³y) obejmuje Stary Testament od Ksiêgi Rodzaju do Ksiêgi Hioba, drugi (zachowa³o siê 6 lu¼nych kart) psalmy do II Ksiêgi Machabejskiej. To t³umaczenie mo¿na powiedzieæ, ¿e by³o milowym krokiem dla polszczyzny, szczególnie polskiej leksyki.
- Rozmy¶lania dominikañskie - to taki hardkorowy apokryf pasyjny, przy którym -Pasja- Gibsona to obraz bardzo estetyczny. Na dodatek sadystyczne opisy wbijania Chrystusowi gwo¼dzi pod paznokcie opatrzone s± 118 nie mniej drastycznymi ilustracjami.

To tylko kilka przyk³adów, a tekstów staropolskich, który mog³yby Ciê zainteresowaæ jest mnóstwo. Polecam zajrzeæ do ksi±¿ki -Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543.- W. Wydry, W. R. Rzepki. Znajdziesz tam m.in. tekst bulli gnie¼nieñskiej (po ³acinie i w polskim przek³adzie) oraz inne interesuj±ce pozycje, nie tylko literaturê, ale te¿ dokumenty, a nawet recepty lekarskie.

Pozdrawiam smile.gif
yoann
Niesiebudko - raz jeszcze - Z³ota bulla nie jest w ca³o¶ci zabytkiem jêzyka polskiego, ale zawiera w sobie zabytki jêzyka polskiego. To naprawdê spora ró¿nica smile.gif
Fakt, jest szalenie warto¶ciowa.
Chrestomatia... jest jak Biblia (zw³aszcza na pierwszym roku) ;)
laudaveritatu
Ach, wybaczcie,¿e z pocz±tku nie wyja¶ni³em do koñca o co mi chodzi!
Oczywi¶cie wiem, ¿e Bulla by³a spisana po ³acinie.Interesowa³ mnie(w³a¶nie w wypadku tej ksiêgi) zapis polszczyzny po ³acinie.(Jak wiadomo w kronikach Henrykowskich równie¿ pierwsze zdanie po polsku by³o zapisane ³acin±! smile.gif )
Dziêki za pomoc!
Trzeba poszukaæ tej "Chrestomatomanii staropolskiej"!
Anulka
Oprócz Chrestomatii na Gwiazdkê mo¿esz za¿yczyæ sobie:

http://ksiegarnia.pwn.pl/produkt/6163/sred...awa-miekka.html
lub
http://www.bibliosfera.olesno.pl/katalog/rekord/18638

A bez ¿adnego wysi³ku zajrzeæ mo¿na tam:
http://www.staropolska.pl/sredniowiecze.html

PS. Masz na my¶li, ¿e pierwsze polskie (a mo¿e czeskie?) zdanie zosta³o zapisane alfabetem ³aciñskim, czyli w transkrypcji ³aciñskiej. Poza tym, jest ¶wietna teoria, godna najg³êbszej wiary, ¿e pierwsze znane dzi¶ zapisane polskie zdanie brzmi "B±d¼ mój na wiek"...
Maciej Sabat
Doktorowie Grucha³a i Godyñ zwykli nam nieustannie powtarzaæ: "Drodzy pañstwo, wiecie, czym ró¿ni siê student-polonista, który bada arkana staropolszczyzny od studenta-edytora? Otó¿ polonista u¿ywa <<Chrestomatii staropolskiej>>, podczas gdy edytor ma siêgaæ dalej i w swoim procesie dydaktycznym u¿ywaæ <<Wypisów....>> Vrtela-Wierczyñskiego".

A co do Bulli - tekst poni¿ej:

CYTAT
Innocentius episcopus servus servorum Dei, venerabili fratri Jacobo Gneznensi archiepiscopo eiusque successoribus canonice substituendis, in perpetuam memoriam.

Ex commisso nobis a Deo apostolatus officio universis Dei fidelibus debitores existimus, et quanto Poloniorum regio in remotioribus mundi partibus sita esse cognoscitur, tanto ei propensiori studio nos convenit inminere, et apostolice tuitionis atque auctoritatis necessaria munimenta conferre. Dignum est equidem, ut qui ad ecclesiarum regimen assumpti sumus, pro earum libertate sollicite vigilemus, et ne pravorum hominum molestiis agitentur, aut per eos suis bonis et possessionibus quocunque tempore destitui valeant, salubriter providere curemus. Quam ob rem venerabili fratre Iacobe, tuis postulationibus clementer annuimus, et Gneznensem ecclesiam, cui Deo auctore presides, apostolice Sedis privilegio communimus statuentes, ut quascunque possessiones, quecunque bona iuste et canonice eadem ecclesia possidet aut in futurum rationabiliter poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata serventur; in quibus hec propriis nominibus exprimendo subiunximus. De Gnezden, de Ostrov, de Lecna, de Nakel usque ad fluvium Plitviza, de Landa, de Calis, de Chezram, de Ruda plenarias decimationes annone, mellis et ferri, tabernarum, placitorum, pellicularum mardurinarum et vulpinarium, porcorum, thelonei tam in ipsa civitate, quam per omnes transitus civitati vel castellis nominatis adiacentes. Item provincia de Znein cum decimis, cum foro, cum lacubus et cum omni iuriditione seculari his contenta villis: Grochovisca cum his possessoribus: Dureviz, Radenta, Mislac, Sirac; Stari Biscupici cum his: Navos, Ruz, Sul, Balovanz, Vitossa, Pantis, Zmarsc, Miloch, Craic, Negloz, Conus, Dal, Marsec, Ciz, Posbech, Redanta, Zmogor, Domc, Digoma, Gobilca, Parech, Clobuchec, Pampic, Candera, Comor, Sdomit, Pandetech; eorum quidam in Zagorin manent. Scaple cum his: Ocroz, Smars, Cyrnela, Zdevy, Sarnota, Sulec, Milochat, Chrap, Dlotla, Tais, Goli, Sedlon, Costol, Milich, Lederg, Sulirat, Puca. Item Syrdnici cum his possessoribus: Carna, Dobec, Miley, Snovid, Targossa, Tyrpis, Mesec, Mantina, Lovanta. Item Potulino cum his: Svircs, Boranta, Curassec, Selistriy, Redec. Item Opole cum his: Chotan, Sulizlav, Miley, Dobros, Vssebant, Vissima, Radotech, Cosussec, Suc, Nadey, Miloz, Volis, Dvisen, Crostavez, Goli, Crost, Cussa, Domasca, Rados, Sostroch, Nessul, Teples, Miley, Milachec et Mogilec, Sobanta, Nemiris. Item in Villa Sagitariorum: Golec cum sociis suis. Item Dochunov cum his: Zach, Osar, Dalost, Siman. Item Gorice cum histis: Carnes, Povoz, Belina, Reck, Milic, Nesnavy, Buza, Miley. Item Dochunov cum his: Trup, Gores, Dobrina, Crston, Negloz, Drogomizl, Pantis, Guze, Lucha, Miley, Deventliz. Bezcorist cum possessoribus: Brodec, Chuz, Chropec, Blis, Nadas, Radost, Broda. Item Villa Piscatorum cum his: Vsemir, Miranta, Plastc, Vsemir, Grucha, Nemir, Cik, Pella, Crisan, Bogdan, Carz, Prussota, Potr, Sdanto, Piscor; Gomola, Blizuta, Sulidat, Sulis, Cecer, Rados, Vrotis, Godes, Ninomizl, Dal, Domazul, Dobrozodl, Ziroch, Glovca, Sirozlav. Item Vruti cum his: Cessimizl, Brodic, Zmars, God, Cessimizl, Blizina, Tangomir, Zedlanta, Milovit, Precard, Trebna, Goles et Dalchic. Item Vilchecov cum his possessoribus: Ziroch, Vnenisl, Stres, Chropec, Unca, Gostina, Parchina, Sinoch, Vnevit. Item Balovesici cum his: Radost, Dobromisl, Cisan Chelzt, Jes, Nevstrop, Razc, Chaianta, Rezc, Sdevy, Zarbinoviz, Milovan, Sodlc, Neznavy, Sulic, Quasca. Item Lestniz cum his: Milovy, Pibissa, Vilchanta, Malisca, Crusc, Bachora, Cyg, Balossa, Vssezodl, Jes, Trebemisl, Vilcan, Domay, Gan, Nemoy, Crston. Item Chomantovo cum his: Sulichna, Mislim, Suchora, Malozimiz, Sidlo, Jezor, Bichek, Redonc. Item Silche cum his: Silca, Milovan, Nezul, Radeta, Techuta, Zippen, Crepc, Zmil, Redos, Lestniza, Vnemizl, Gamba, Bogumil. Item Sodovo cum his: Stanoch, Pisla, Boruch, Voian, Dargorad, Radost cuius primogenitus Rpis, Nesda, Vilcos, Serucha, Blizohc, Rados, Rados, Ruzoviz. Item Dobrilevo cum his possessoribus: Sulistry, Crostavz, Bzek. Item Zvepavici cum his: Cuz, Crotossa, Oslab, Sulivy, Radost, Cochan, Domavy. Item Lissinino cum his: Ponat, Quatec, Targossa, Stralec. Item Sbarbinichi cum his: Budizlav, Mlodos, Vcad, Zwar, Zlavic, Chestoch, Grochot, Sdan, Darsc; hi omnes cum aliis advenis et omni posteritate, archiepiscopales sunt. Item ville archiepiscopales circa Gnezdn: Keblovo, cuius possessores hii sunt: Dobron, Nenach, Vston, Radost, Crambos, Ciz, Sostros; item Dambnicia Radovit cum his eius possesores (sic): Smarcek, Doman, Sedlevit, Locana, Vestina, cum filiis eorum. Item Pischyno cum his: Blizc, Bogumil, Bogdan. Item villa super flumen Vna quam tenuit olim Stan arator episcopi. Item ville archiepiscopi circa Calis: Raysco et alia servidola (sic) quam super Zvandri aquam appellaverunt Hllme, et cum omnibus incolis suis. Item Sovici et Lochovici, Vzorovici, Vzorovici (sic), Malonovici, Bralici, Domanevici; et super aquam Oloboc: Mislentino, et super campum Dambsco omnes servi cum villa eorum. Item Gostonovici cum villa eorum. Item ville archiepiscopi circa Zeraz: Zandeievici, Parno, Cluchici, Coberichezco, Gambiza, Iarotici, Manina; hee omnes cum possessoribus suis. Item ville circa Spitimir: Janovici, Tandov, Smolzco, Pricuna, Turcovici, Turcoviste, Uneievo, Karchovo, Milostovici, Gazovo et Clonova cum possessoribus suis. Item Milodat cum villa et Zambatino, que fait Davgeri episcopi. Item Sulostovo super fluvium Tena. Item de Miliche castello quod est de Vratizlavensi episcopatu, plenarie decimationes per totum ex hac parte Bariche. Item de castello Ziraz, Spitimir, Malogost, Rospra, Lunciz, Voibor, Sarnov, Skrin plenarias decimationes annone, mellis, ferri, pellium vulpinarium et mardurinarum, de placito, de tabernis, de foris, de theloneo, tam in ipsis castellis, quam in locis eis adiacentibus; per omnes transitus de theloneo et decimali ebdomada, per omnes quotquot sunt de Chrustov usque in Vislam iuxta fluvium Pelza. Item plenarias decimationes super eos qui Treblevici et Radlici dicuntur. Item Loviche cum decimis, cum villis et earum incolis, cum venatione, cum castoribus et cum omni penitus iuriditione seculari, nulli preter episcopum respondere habet. Item Nir per totum inter Thur et Cholm, cum castoribus et eorum custodibus, cum piscatoribus et villis eorum, tantum archiepiscopo pertinet. Item abbatia sancte Marie in castello Lancicie cum centum servis et villis eorum, cum quatuor scilicet lacubus: Pretche, Chotle, Bezdeze, Brdovo. Item Bralin cum sociis suis et vineis duabus et tutoribus earum cum villis suis, quarum una Plocensis altera Vladizlavensis castelli est; pistores etiam et coci, agazones et sutores cum omnibus que ministratione abbatie eidem sunt ordinata. Item Manina ante castellum Zandomir cum rusticis et villis eorum et omnibus ad hec pertinentibus. Item castellum Solche cum omnibus pertinentiis nonnisi archiepiscopo pertinet. Item villa ante Bitom que Zversov dicitur cum rusticis, argenti fossoribus, cum duabus tabernis, nonnisi ad archiepiscopi pertinet iuriditionem. Item aput civitatem Cracovie sal archiepiscopi qui Babiza nuncupatur, tantum sue respondet ditioni. Item ville archiepiscopi circa Cracoviam hee sunt: Iurevici cum villa eorum, Dancovo, Conecheno, Tyrno, Chrostlino, Crolevici, Zrenava, et super Pregini Rudnici; tam ville quam possessores earum omni iure archiepiscopo pertinent. Item villa in Zrem que Dolzco nuncupatur. Item ville archiepiscopales per Cuiaviam: Cholm, Conare, Bachora, Poddambia, Hermanovo, Drvalevo, et hee omnes cum suis possessoribus de possessione archiepiscopali sunt. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatam Gneznensem ecclesiam temere perturbare, aut aliquid de his eius possessionibus auferre, vel aufferendo retinere, minuere, seu quibuslibet molestiis fatigare. Si qua igitur in posterum eccclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens, contra eam temere ire tentaverit, secundo terciove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestate honorisque sui dignitate careat, reamque se divino existere de perpetrata iniquitate iudicio cognoscat, et a sacratissimo Corpore et Sanguine Dei et Domni Redemtoris nostri Ihesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine distincte ulcioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco que sua sunt servantibus, sit pax Domini nostri Iesu Christi, quatenus et hic fructum bone operationis percipiant, et aput districtum iudicem pacem inveniant. Adicimus itaque, ut nemini fas sit ecclesiam beati Adalberti super possessione rusticorum de cetero infestare aut eis exinde aliquam contradictionem inferre; quorum vero nomina hec sunt videlicet et officia. Ad officium agazonum hii sunt: Gostivvy, Voiuta, Nezamizl cum tribus fratribus, Goston, Datk, Radost, Mancossa, Nadey, Mozuta. Lagenarii vero sunt hii: Crisan et Subic cum fratribus, Bolech cum fratribus. Rustici vero sunt hii: Modlenta, Smogor, Gnevos cum fratribus, Tmina cum fratre, Piscla, Maruzc, Zandey, Domavy, Tycareviz, Smogor, Vitos, Russota cum filiis et fratribus. Item iuxta Ilme: Doluploz cum filiis et cum villa, Prozina, Dobrenta, Golec. Hii vero sunt carpentarii: Vrest, Tys, Dulgota, Doman, Golian. Hospites vero sunt hii: Polc, Pocay. Tessanta, Lazina, Smars, Slimisl, Vstech, Mantis, Godina, Panten, Cirnech, Modic, Goston, Dobes cum filiis, Milos, Cuassec. Milites quoque hii sunt: Zoba, Stoygnev, Segost, Mantis. Ville vero circa fluvium Ganzava: Rilevo, Podgorino, Zvepravici, Lizinino, Staribiscubici, Zagorici, Chomesa, Pnevo, Glovotino. Si quis autem contra hanc nostram institucionem temere ire temtaverit, excommunicationi subiaceat; conservantes vero, omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius gratiam consequantur. Amen. Ego Innocentius catholice ecclesie episcopus ss. Ego Gerardus presbyter cardinalis tituli sancte Crucis. ss. ?Ego Anselmus presbyter cardinalis. ss. ?Ego Lucas presbyter cardinalis tituli sanctorum Iohannis et Pauli. ss. ?Ego Martinus presbyter cardinalis. ss. ?Ego Gregorius presbyter cardinalis tituli sancte Prisce. ss. ?Ego Gregorius diaconus cardinalis sanctorum Sergi et Bachi. ss. ?Ego Hubaldus diaconus cardinalis sancte Marie in Via lata. ss. ?Ego Vassallus diaconus cardinalis sancti Eustachii. ss. ?Ego Crisogonus sancte Marie in Porticu diaconus cardinalis ss. ?Ego Willelmus Prenestinus episcopus. ss. ?Ego Guido Tyburtinus episcopus. ss. Datum Pisis per manus Aimerici sancte Romane ecclesie diaconi cardinalis et cancellarii Nonis Iulii, Indictione XIIII, Incarnationis dominice anno M.C.XXX.VI, pontificatus vero domini Innocentii Pape II. anno VII.

[cytat za http://pl.wikisource.org/wiki/Bulla_gnie¼nieñska]

Do listy Niesiebudki doda³bym parê wcze¶niejszych zabytków;

- Tak zwany "Geograf Bawarski" - przewodnik z IX w., Wymienia kilkana¶cie nazw polskich.
- Tak zwane "Dagome iudex", dokument z X w. dot. zawierzenia pañstwa Mieszka I opiece papie¿a. Znane s± jedynie kopie jego streszczenia - XI i XII w. Mo¿na znale¼æ kilka polskich nazw : Kraków, Odra, Gniezno, Szczecin, Prusowie.
- Kronika meserburskiego biskupa, Thietmara, pocz±tek XI wieku, zawiera opis walk niemiecko-polskich oraz nazwy polskich plemion, grodów i rzek: G³ogów, Wroc³aw, Odra, ¦lê¿anie, a tak¿e imiê króla B. Chrobrego.
- rzecz oczywista - "Bogurodzica" - najdawniejsza polska pie¶ñ religijna, spisana najprawdopodobniej w XIII wieku, zawieraj±ca m.in. równoleg³e formy sprzed i po przeg³osie.


m.
yoann
hiehie, Macieju, "biblia" to na pierwszym roku by³a, a zgadnij, co pó¼niej ;)
Kolacjonowanie tekstu, transkrypcja i transliteracja...

¯eby bez offtopu:
staropolszczyzny sporo, mo¿na zerkn±æ na listy lektur uczelni wy¿szych, na przyk³ad tutaj (UWr) b±d¼ tutaj (UMCS). Losowo wybrane.
Maciej Sabat
Oraz typologia b³êdów zecerskich, brachygrafia i paleografia. Cieszy³o mnie na tych studiach tylko jedno - nie musia³em czytaæ rêkopisów sprzed XVII wieku...


m.


To jest wersja lo-fi g³ównej zawarto¶ci. Aby zobaczyæ pe³n± wersjê z wiêksz± zawarto¶ci±, obrazkami i formatowaniem proszê kliknij tutaj.
Invision Power Board © 2001-2024 Invision Power Services, Inc.