decyduj±c siê na strzelanie z ³uku tradycyjnego lub historycznego warto posiadaæ podstawow± wiedzê na temat tych ³uków. £uki drewniane jak sama nazwa wskazuje wykonane s± z drewna, a drewno nie jest materia³em "³atwo przewidywalnym", dlatego trzeba wiedzieæ jak z nimi siê obchodziæ i jak o nie dbaæ, aby s³u¿y³y nam przez wiele lat.
£uki historyczne wymagaj± zazwyczaj wiêcej troski, poniewa¿ z regu³y nie s± niczym zabezpieczone, inaczej sprawa wygl±da z ³ukami tradycyjnymi, mog± one byæ pokryte laminatem co znacznie wyd³u¿a ich ¿ywotno¶æ i wymagaj± one mniej zabiegów.
Jednak¿e warto o nie dbaæ tak samo jak o historyczne, a na pewno nie bêd± to wysi³ki zmarnowane.
£uki drewniane maj± 3 podstawowe negatywne w³a¶ciwo¶ci:
1. ³ami± siê,
2. uk³adaj± za ciêciw±,
3. skrêcaj± im siê ramiona.
Aby zapobiec lub ograniczyæ do minimum wystêpowanie powy¿szych nale¿y zastosowaæ siê do zasad korzystania z ³uku.
Primo - NIGDY NIE STRZELAÆ NA SUCHO, to znaczy bez strza³y na ciêciwie. Jest to podstawowa zasada dla WSZYSTKICH £UKÓW!!! Z³amanie jej czêsto gêsto koñczy siê z³amaniem ³uku!
Dlaczego tak jest: napinaj±c ³uk odchylamy sprê¿yste ramiona ³uku od ich po³o¿enia pocz±tkowego, ramiona zaczynaj± gromadziæ w sobie energiê, (dok³adnie tak samo jak sprê¿yna, poniewa¿ ³uk w zasadzie od sprê¿yny siê nie ró¿ni). Po zwolnieniu ciêciwy, ramiona powracaj± do stanu ich pierwotnego u³o¿enia, a energia w nich zgromadzona przekazywana jest poprzez ruch ciêciwy na ruch strza³y. Strza³a posiada swoj± masê i aby wprawiæ j± w ruch potrzebna jest ta energia. Przy prawid³owym strzale du¿a czê¶æ energii skumulowanej w ramionach przekazywana jest na ciêciwê i strza³ê. Przy suchym strzale energia wyzwala siê "na ramionach" co powoduje ich szybszy ruch w kierunku tarczy. Drewno nie jest przystosowane do tak powa¿nego obci±¿enia i ruchu w tym kierunku, co powoduje mikro uszkodzenia drewna lub prowadzi bezpo¶rednio do z³amania ³uku.
Do strza³u na sucho mo¿e doj¶æ z powodu braku wiedzy na temat techniki strzelania z ³uku oraz zbyt lu¼nej osady strza³y i ze¶lizgniêcia siê strza³y z ciêciwy tu¿ przed strza³em. Ta druga sytuacja jest znacznie czêstsza.
Secundo - nie nale¿y udostêpniaæ ³uków osobom o d³u¿szych ramionach. Dotyczy to zw³aszcza drobnych kobiet. Z racji swojej postury maj± krótsze ramiona, ³uk dopasowany do takiej osoby mo¿e mieæ krótszy naci±g. Je¿eli przyjdzie ch³op 2m wzrostu o ramionach d³u¿szych o 20 cm i dodatkowo jeszcze przeci±gnie ³uk, to skutek mo¿e byæ op³akany.
Je¿eli d³ugo¶æ naci±gu naszego ³uku dopasowana jest do strza³ 28'' to nie kupujemy strza³ 32'' je¿eli nie jeste¶my wprawnymi ³ucznikami i co¶ tam chcemy przetestowaæ, bo wówczas ³atwo przegi±æ i przeci±gn±æ ³uk.
Tertio - ³uk nale¿y przechowywaæ rozprê¿ony czyli bez ciêciwy! To bardzo wa¿ne, nawet jak strzelamy na treningu i robimy sobie d³u¿sz± przerwê nale¿y zdj±æ ciêciwê zapobiegnie to uk³adaniu siê za ciêciw± ( dotyczy to przede wszystkim ³uków historycznych). Laminaty s± du¿o odporniejsze.
Uk³adanie siê ³uku za ciêciw± powoduje zmniejszenie si³y naci±gu i efektywno¶ci ³uku. Skrócenie ciêciwy mo¿e doprowadziæ do z³amania ³uku. W domu ³uk powinien byæ przechowywany w worku lnianym, rozprê¿ony, w suchym, wentylowanym pomieszczeniu z dala od ¼róde³ ciep³a takich jak: kaloryfery, lodówki, lampy itp., powód: ³uk wysycha i staje siê kruchy. £uk powinien le¿eæ stykaj±c siê du¿a powierzchni± z pod³o¿em lub wisieæ swobodnie, nie powinien staæ oparty, mo¿e to prowadziæ w d³u¿szym terminie do zmiany kszta³tu ramienia (ale nie zdarza siê to chyba zbyt czêsto).
Quarto - ³uk nale¿y chroniæ przed s³oñcem, zamoczeniem i wilgoci±. To znaczy, ¿e ³uk nie mo¿e mokn±æ na deszczu, le¿eæ na mokrej trawie, ¶niegu, b³ocie itp., w wilgotnej piwnicy, strychu itp.. To samo dotyczy siê wysokich temperatur. Nie zostawia siê ³uku na s³oñcu w upalny lipcowy dzieñ gdzie temperatura przekracza 50°C, a zw³aszcza za szyba w samochodzie gdzie bywa i 70°C.
Drewno mo¿e zawilgotnieæ i ³uk zacznie uk³adaæ siê za ciêciw±, je¿eli wyschnie zbyt na s³oñcu to nie bêdzie na tyle elastyczne i ... wiadomo.
Je¿eli nie jeste¶my na ultra historycznej imprezie (np. trening na torach), a trawa jest zroszona to rozwi±zaniem jest... kocyk, je¿eli jest bardzo gor±co i ¶wieci s³oñce to rozwi±zaniem mo¿e byæ... kocyk, ale lepiej worek lniany, a ju¿ najlepiej to worek lniany i cieñ.
Worek lniany szyjemy z grubego gêstego lnu, niekonieczne koloru naturalnego. Mo¿na zabezpieczyæ go woskiem lub olejem lnianym, ale w dzisiejszych czasach nie jest to tak bardzo wa¿ne. Tak zaimpregnowany len lepiej chroni przed wilgoci± (podobno - nie sprawdza³em).
Quinto - nale¿y odpowiednio dobraæ d³ugo¶æ ciêciwy do ³uku, najczê¶ciej producent podaje jaka to jest d³ugo¶æ. W wiêkszo¶ci przypadków mo¿na stosowaæ regu³ê kciuka (opisana w "£uk drewniany, ³uk ¶redniowieczny" J. Jankowski). Zbyt d³uga ciêciwa powoduje uderzanie ciêciwy w przedramiê a nawet w d³oñ, zbyt krótka ciêciwa - wiadomo... przeci±gniêcie ³uku i jego z³amanie lub nadwyrê¿enie struktury drewna.
Sexto - KONSERWACJA £UKU, ³uk drewniany powinien byæ stale konserwowany. Robi siê to w bardzo prosty i przyjemy sposób. Do odpowiedniej konserwacji ³uku potrzebne bêd±: olej lniany, szmatka oraz papier ¶cierny BARDZO DROBNOZIARNISTY ( np. 500 ). Papierem delikatnie wyg³adzamy ³uk, je¿eli papier to np. 300 to mo¿na go zwil¿yæ wod± - bêdzie delikatniejszy. Po czym nas±czon± olejem szmatk± nacieramy ³uk. Czynno¶æ pokrywania olejem mo¿na powtórzyæ kilka razy, nadmiar nale¿y delikatnie zetrzeæ po jakim¶ czasie. Olej wyschnie tworz±c zabezpieczaj±c± warstwê ochronn±. Tak konserwowaæ ³uk powinno sie w³a¶ciwie po ka¿dym strzelaniu w trudnych warunkach ( deszcz, du¿a wilgoæ, b. wysoka temperatura), ale robienie tego co 2 tygodnie lub co tydzieñ to te¿ dobrze. No i oczywi¶cie po zakoñczonym sezonie nale¿y zrobiæ to dok³adnie i przed sezonem równie¿.
Septimo - konserwacja ciêciwy. TAK - ciêciwê równie¿ nale¿y konserwowaæ, zerwana ciêciwa mo¿e spowodowaæ z³amanie ³uku. Ciêciwê nale¿y konserwowaæ naturalnym woskiem pszczelim, zarówno te wykonane z materia³ów syntetycznych jak i te wykonane z lnu ( te ostatnie szczególnie). Bierzemy kostkê ( trochê ) wosku i nacieramy ciêciwê (ale bez przesady), po czym kawa³kiem skóry energicznie pocieramy wzd³u¿ ciêciwy, powinno byæ czuæ ciep³o w palce, ciep³o to roztopi woski i pozwoli mu wnikn±æ g³êboko w ciêciwê dobrze j± zabezpieczaj±c. NIE NACIERAMY ¦RODKOWEJ OWIJKI! Zbyt du¿a ilo¶æ wosku w ciêciwie zwiêkszy jej masê a co za tym idzie inercjê (bezw³adno¶æ), co skutkuje gorsz± efektywno¶ci± ³uku.
Dobry stan ciêciwy to: brak widocznych uszkodzeñ ( zerwane nitki itp.), brak powa¿nych uszkodzeñ owijek, owijki powinny ciasno przylegaæ do nici ciêciwy, brak niewiadomego pochodzenia zgrubieñ pod owijkami.
Dobry ³ucznik zawsze ma co najmniej dwie ciêciwy do swojego ³uku i o obie dba nale¿ycie.
Powinno wymieniaæ siê ciêciwê co sezon, chyba ¿e naprawdê ma³o siê strzela³o, niektóre ¼ród³a mówi± ¿e na jednej ciêciwie powinno oddawaæ siê nie wiêcej ni¿ 1500 strza³ów, choæ przy nowoczesnych materia³ach takich jak dakron mo¿na oddaæ znacznie wiêcej.
Octo - ³uk drewniany nale¿y przystosowaæ do zmiany warunków. Nie nale¿y strzelaæ kiedy wyci±gniemy nagrzany ³uk z ciep³ego samochodu a na dworze jest -5°C, nale¿y odczekaæ a¿ ca³a struktura ³uku nabierze temperatury otoczenia. No i vice versa z zimnego do ciep³ego te¿ nie, ale to trochê abstrakcja. Laminaty s± bardziej odporne na zmiany temperatury gorzej z historycznymi replikami. Dla pewno¶ci warto jednak odczekaæ 15-20 minut przed strzelaniem.
------------------------------------------OLEJ LNIANY------------------------------------------
"Olej lniany mo¿na zdobyæ w trzech wersjach:
* nie gotowany
* gotowany
* pokost lniany
Najlepsze w³a¶ciwo¶ci maj± pokost i gotowany olej, ja u¿ywam pokostu, bo du¿o ³atwiej mi go zdobyæ. Je¶li masz mo¿liwo¶æ zdobycia [kupienia? ] surowego oleju, to nie próbuj go samodzielnie gotowaæ [wbrew pozorom nie jest to proste i mo¿na sobie zrobiæ krzywdê, olej lniany jest bardzo ³atwopalny] i najlepiej pomaluj instrument nie gotowanym. Oprócz tego uwa¿aj gdzie zostawiasz np. pêdzel, bo minimalna temperatura zap³onu tych substancji jest mniej wiêcej taka, jak temperatura w s³oneczny dzieñ.
Pokost lniany mo¿na kupiæ w ka¿dym sklepie z farbami, gotowany olej w sklepach dla plastyków, a surowy olej przed Bo¿ym Narodzeniem w sklepach spo¿ywczych .
Nie próbuj zastêpowaæ oleju lnianego jakimi¶ innymi olejami spo¿ywczymi [s³onecznikowym, rzepakowym] bo Ci nie wyschn± i zrobisz sobie z ³adnego drewna zwyk³y syf.
Wiem.onet.pl: "Olej lniany ma barwê od jasno¿ó³tej do brunatno¿ó³tej, posiada charakterystyczny zapach. Jest otrzymywany z nasion lnu zwyczajnego. Po wyschniêciu tworzy elastyczne, twarde b³ony. Z tego wzglêdu jest stosowany w farbach olejnych (farba artystyczna) i pokostach."
Zalety wykoñczenia olejem lnianym:
* jest ³adne, matowe i uwydatnia s³oje
* wzmacnia strukturê drewna
* wnika dosyæ g³êboko w drewno zabezpieczaj±c je dobrze przed wilgoci±
* nie odpryskuje przy oderzeniach i nie ods³ania surowego drewna "
¬ród³o: http://free.of.pl/h/handdrums/jak/jak_olej.html
Olej lniany mo¿na zakupiæ w sklepach dla artystów, b±d¼ na Allegro.pl za cenê oko³o 9 z³ za 0,5 litra.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Pamiêtaj dobry ³ucznik szanuje swoj± broñ bo zna i ceni jej warto¶æ.
===================================================
Bibliografia:
Jaros³aw, Jankowski, £uk drewniany, ³uk ¶redniowieczny, Wydawnictwo Replika, Poznañ 2002.
http://free.of.pl/h/handdrums/jak/jak_olej.html
http://www.bowtime.waw.pl/
http://www.freha.pl - dzia³ ³ucznictwo
===================================================
Dziêkujê równie¿ Radkowi Sajkiewiczowi (El Capitan) za cenne rady .