JATAGAN
"broñ sieczna w rodzaju kind¿a³u, o lekko wygiêtej klindze, ozdobnej rêkoje¶ci bez jelca, u¿ywana na Bliskim i ¦rodk. Wschodzie od XVI w."

Z takim opisem broni mo¿emy spotkaæ siê w wiêkszo¶ci s³owników i encyklopedi i nic poza tym. Interesuj± mnie dwie kwestie:

I. Gdzie konkretnie i od kiedy stosowano jatagany.

II. Czy kto¶ z Waszmo¶ciów posiada szczegó³owy opis tej¿e broni (mile widziane zdjêcia i rysunki techniczne), który móg³by ewentualnie pos³u¿yæ za wzór p³atnerzowi lub wiecie kto mo¿e wykonaæ tak± broñ.

Pozwolê sobie trochê siê powym±drzaæ Cytujê:
"Jatagan - typowa dla niektórych krajów islamu, szczególnie dla Turci, broñ o g³owni jednosiecznej, nieznacznie sierpowatej, przy sztychu odgiêtej do ty³u, z wydatnym tylcem. Powierzchnia g³owni, w zasadzie g³adka, jest zwykle zdobiona nabijanymi z drutu mosiê¿nego, srebrnego lub nawet typowymi dla sztuki tur. motywami dekoracyjnymi, a tak¿e napisami arabskimi. Czêsto pojawiaj±ce siê w tych napisach imiona: Muhammad, Ahmed, Hassan maj± niewielk± warto¶æ informacyjn±. Wiêkszo¶æ zachowanych okazó pochodzi z XVIII i XIX wieku. Rêkoje¶æ J. nie ma jelca, a jej charakteryst. cech± s± 2 metalowe jêzyki otulaj±ce z obu stron g³owniê u nasady oraz g³owica uformowana w dwa ucha. Ow± szczególn± cechê gówicy niektórzy t³umacz± zastosowaniemw pierwotnych J. do wyrobu rêkoje¶ci baraniej ko¶ci udowej, niemniej podobne ucha wystêopuj± juz w w pugina³ach z Luristanu, a wiêc jednej z prehistor. kultur Iranu (po³ III tysi±clecia - VII wiek p.n.e.) W tur. J. trzpieñ ujêty jest w zwykle w 2 p³ytki z k³a morsa, znitowane w kilku punktach. Bywaj± te¿ ok³±dziny z: ko¶ci s³oniowej, rogu, ko¶ci bydlêcej, czasem za¶ ca³a rêkoje¶æ jest metalowa (najcz. srebrna lub mosiê¿na, repusowana w motywy ro¶linne i woluty , pokryta filigranem, ozdobiona koralami). Pochwy J. s± dekorowane tak jak rêkoje¶æ, najczêsciej z drewna, pokryte skór±, aksamitem, srebrem lub mosi±dzem.
Jatagan noszony za pasem nie potrzeowa³ ryfek z kólkami, czasem mia³ tylko jedno ma³e kó³ko przy szyjce do pochwy do przez któe przewlekano sznur/ta¶mê do pozwalajace troczyæbroñ do pasa. J. jest bronia typow± dla krajów ba³kañskich, wytwozon± nie wcze¶niej ni¿ w XVI wieku, ale kontynuuj±c± tradycje gr-rzymskiej Machairy. W nastêpnych stuleciach przyj±³siê równie¿ w innych krajach pod panowaniem osmañskim, tworz±c wiele regionalnych odmian. Wykonywany bywa³ z ró¿nych tworzyw i rozmaicuie dekorowany, struktura broni pozostawa³a taka sama, aczkolwiek d³ugo¶æ bywa³a zmienna - najczê¶ciej oko³o 70cm. Zalet± by³o doskona³e wywa¿enie i przystosowanuie do ciêcia. W armii serbskiej jeszcze w XX wieku by³y w u¿yciu bagnety o kszta³cie J. W muzeach krajów ba³kañskich zachowa³o siê wiele okazów tej broni"
Gradowski/¯ygólski "S³ownik uzbrojenia historycznego" PWN w-wa 2000

Ps - sorry za literówki.
papa

Posiadam sam± g³owniê jatagana, prawdopodobnie Ba³kany, raczej czysto bojow± (do¶æ du¿a i praktycznie bez ozdób) plus rysunki rekoje¶ci brane z orygina³u. Mogê to drañstwo odrysowaæ i by³oby do odbioru w Wawie.
Ogólnie nie ma wiêkszego problemu z dorwaniem wzoru jatagana, s± w wielu kolekcjach prywatnych, czêsto mozna je spotkaæ (i trochê pomacaæ) na bazarze na Kole i pewnie na wszelkich targach staroci.
Co do przytoczonej przez Tomaszka definicji - nie by³bym pewien co do okresu powstania jataganów, ¯ygulski opiera sie g³ównie na datowaniu zachowanych egzemplarzy, a sam przyznaje ¿e forma ostrza i rêkoje¶ci (co prawda osobno) wystêpowa³y o wiele wcze¶niej. ¯eby by³o ciekawiej g³ownie typu jatagan by³y naprzyk³ad stosowane w Indiach, zarówno w nowszej oprawie talwarowej, jak i w starszej tzw. hinduskiej oprawie koszowej. Znam te¿ co najmniej dwa egzemplarze (oba w zbiorach prywatnych) du¿ych g³owni jataganowych oprawionych w oprawy karabelowe (o typowo polskim zdobnictwie) z jelcami o opuszczonych ramionach, prawdopodobnie by³y u¿ywane na terenie ówczesnej Rzeczpospolitej.
Rêkoje¶ci jataganów, szczególnie na Ba³kanach, wykonywano tak¿e ze szlachetnych gatunków drewna, czêsto dekoruj±c je nabijanymi gwo¼dzikami.
Ogólnie rzecz bior±c do datowania czasu powstania poszczególnych typów przy uzbrojeniu wschodnim podchodzi³bym z du¿± ostro¿no¶ci±, tak samo jak do obszarów wystêpowania.
Co do pytania kto mo¿e wykonaæ - na pewno Piotrek Czeczotka z Warszawy, do¶æ drogi ale ma³o kto w tym kraju tak czuje i robi wschodnia broñ, pewnie te¿ Zbyszek Juszkiewicz, Alek Strzy¿ewski, Wojtek S³awiñski, mo¿e Marek Sobucki.

z rêkoje¶cia talwarow± zmieniono nazwê na jazatan mam gdzie¶ jedno zdj±tko jak znajdê to zamieszczê a na razie zwyk³y jatagan

z 1000 slow o broni bialej....

Obecnie je¶li chodzi o pochodzenie jataganu - wskazuje siê dosyæ zgodnie i powszechnie na Ba³kany, XVIw.
Sam schemat sierpowatego ostrza ma metrykê du¿o d³u¿sz±.

Cytujê ze "S³ownika Uzbrojenia Historycznego" (M.Gradowski, Z.¯ygulski Jr.)

[...] Jatagan jest broni± typow± dla krajów ba³kañskich, wytworzon± nie wcze¶niej ni¿w XVI wieku., ale kontynuuj±c± tradycje gr.-rzym. machairy. [...]

Pozdrawiam

Salve!

Zamieszczam pare zdjêæ jataganu z rêkoje¶cia szamsziru(?)

jatagan1
jatagan2
jatagan3
jatagan4
jatagan5
jatagan6
jatagan7
jatagan8
jatagan9

I jeszcze troche "zwyk³ego" modelu

jatagan1
jatagan2
jatagan3
jatagan4
jatagan5

Mam nadziejê, ¿e siê przyda.

je¶li ju¿ to jest to rekoje¶æ "pistoletowa" turecka, bardziej ju¿ od szabli pala albo kilij

Pozdrawiam
Krzysztof

ile mniej wiêcej kosztowa³aby taka przyjemno¶æ? Z góry dziêki za odp

Witam Panstwa. Co dotyczy Jataganow to chcialab poradzic bardzo dzielna ksiazke "Bron turecka" E.G. Astwacaturjan (w jezyku rosyjskim nistety) gdzie podana cala geneza jataganow oraz nozy (czesto robiono w jednym stylu). Jak podaje Pani autor piersze wzmianki o jataganach siegaja 1526-27roku i chodzi o jatagan Sulejmana Pysznego produkcji majstra Ahmeda Tekeliu z Iranu i przywiezionego sultanem Selimem w 1514r z Tebrizu. Podano tam i typy tego orezy :wschodnioanatolijski, maloazijski, stambulski i balkanski. Wedlug tej ksiazki oraz zbiorow Muzeum narodowy historii Ukrainy w Kijowie moj maz i zrobil sobie te "maly nozyk" ze stali bulatnej (nie damascenskiej) kosci, mosiezu i kamieni polszlachetnyh. Pochwy z drewna, obciagniete skura i dekorowane tak samo mosiezem. Na razie nie zamieszczm zdjencia (jestem w drodze do Kamienca) ale na imprezie w KamiencuPodolskim mozna go zobaczyc . Dziekuje.
P.S. W razie wystapienia pytan prosze pisac .

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
otomañskie zabawki


Pozdrowienia ze Stambu³u

...no i jeszcze co¶, co mog³o byæ pierwowzorem jataganu

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Urartu VII w p.n.e.

Ostatnio pewien szabelnik powiedzial mi, ze mniej wiecej cena orginalu.

Czy jataganów u¿ywano tylko i wy³±cznie samodzielnie czy tez ludzie czasem brali je do lewej rêki, a do prawej szabelkê?

Nie spotka³em sie nigdzie z u¿yciem jatagana jako lewaka. Poza tym ten rodzaj broni to jednak przewa¿nie XVII/XIX w.
pozdrowienia

Pardon XVIII/XIX...

.. i raczej nie Rzeczpospolita. Ponadto- jataganu nie mo¿na porównywaæ do lewaka. Lewak s³u¿y³ w du¿ej mierze do parowania ciosów. Konstrukcja tego pierwszego absolutnie wyklucza "defensywn±" funkcjê (brak jelców).

Chyba, ¿e chodzi³o po prostu o walkê dwoma broñmi naraz. To jednak kontrowersyjny pomys³, przywodz±cy na my¶l raczej Wied¼mina i Aragorna, a nie jednostki z XVII wieku

Pozdr.

Kuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuurde wiêc nie mogê byæ wied¼minem ??? Dziêki za szybk± odpowiedz. Zastanawia³em siê nad takim zastosowaniem jataganu a ¿e nie znalaz³em odpowiedzi w ikonografii dlatego wola³em zapytaæ na forum.
Jak w ogóle widzi wam siê walka jataganem zamiast szabli? Sprawdzi³o by siê waszym zdaniem co¶ takiego?

To zale¿y od tego co chcesz odtwarzaæ. Jatagany raczej nie by³y u¿ywane w Polsce ;)

A walka jataganem? Je¶li nie szkoda Ci palców, proszê bardzo. Moim zdaniem, w tym przypadku wybór szabel jest tak du¿y, ¿e nie trzeba uciekaæ do wzorów wschodnich.

Pozdr.

Pytanie by³o czysto teoretyczne. Bardzo lubiê swoje palce i dlatego u¿ywam szabli ale mimo tego kontuzje siê zdarzaj±.
My¶lisz ¿e ¿adne zdobyczne egzemplarze nie wystêpowa³y w Polsce w XVII wieku?? z turkami bili¶my siê dosyæ regularnie i nie raz zwyciê¿ali¶my bitwy po których nasi Panowie Bracia jak i ca³a masa ciurów, pocztowych etc mia³a kupê czasu na zbieranie ³upów.
Taki jatagan zdobiony nawet jako czysto dekoracyjny sprzêt musia³ byæ rzecz± ciekaw± dla ówczesnych ludzi.

No tak. Problem polega jednak na tym, jak chcesz bawiæ siê w rekonstrukcje Na dobr± sprawê, id±c Twoim tropem, mo¿naby powiedzieæ, ¿e szlachcic w szwedzkim he³mie, z moskiewskim berdyszem, kozackim arkebuzem i tureckim jataganem przy pasie jest jak najbardziej ok- ka¿dy z tych przedmiotów móg³ znale¼æ siê w jego inwentarzu.

Usprawiedliwianie poszczególnych elementów uzbrojenia ich "zdobycznym" charakterem jest raczej niepoprawne. Zgadzam siê z Tob±- szlachcic móg³ wej¶æ w posiadanie jataganu. Nie spotka³em siê jednak z ¯ADNYM przedstawieniem XVII-stowiecznym, ukazuj±cym jak±kolwiek jednostkê polsk± uzbrojon± w ten typ broni. O czym to ¶wiadczy?

Kiedy¶ stara³em siê szukaæ informacji dotycz±cych czysto wschodnich akcentów w uzbrojeniu polskiej szlachty. Wraz z up³ywem czasu doszed³em do wniosku, i¿ dalece bardziej popularne by³o dostosowywanie rozwi±zañ wschodnich (w tym wypadku tureckich) do w³asnych potrzeb (czego przyk³adem jest np. ka³kan albo misiurka).

Im bardziej odchodzisz od standardów potwierdzonych ¼ród³owo, tym bardziej tracisz wiarygodno¶æ jako realny historycznie przedstawiciel szlachty.

.. i ¿eby by³a jasno¶æ- nie chce nikogo atakowaæ, wyra¿am tylko swoje zdanie.

Patrzysz na to tylko ze strony bojowej. Oczywiste jest, ¿e ¿adna polska formacja nie wystêpowa³a "ustawowo" z jataganami. Mnie zastanawia aspekt czysto dekoracyjny. Czêsto czyta siê o zami³owaniu szlachty do strojenia siê w cuda wianki im barwniej i wiêcej jubilerki tym lepiej. Zatem prawdopodobnym wydaje mi siê opcja w której jatagan móg³ siê za pasem pojawiæ jako ozdoba. Zgadzam siê ca³kowicie, ¿e najlepsza by³a by sytuacja gdyby¶my mieli 17 obrazów z epoki na których panowie s± z jataganami. Wtedy nie by³o by tego pytania. Niestety mnóstwo rzeczy jest jeszcze niedokumentowanych i brak jest na ten temat materia³ów ¼ród³owych, a chyba na tym polega rekonstrukcja, ¿e powoli do tego dochodzimy jak to by³o .

Rekonstrukcja powinna opieraæ siê na ¼ród³ach, a nie na prawdopodobieñstwach Tymczasem znane mi ¼ród³a (podkre¶lam- znane mi), pokazuj± ¿e szlachta znacznie czê¶ciej wola³a stroiæ siê w ozdobn± broñ "rodzimej" proweniencji- ozdobne szable takie jak husarki czy karabele. Oczywi¶cie, w ¿adnym razie nie wykluczam, i¿ jatagany stosowano w¶ród polskiej szlachty- zwracam jedynie uwagê, i¿ ¼ród³a tego nie potwierdzaj±. Zatem bezpieczniej jest trzymaæ "za pasem" bogato zdobion± szablê, a nie jatagan



O to chodzi, ¿e posiadamy znacznie wiêcej ni¿ 17-¶cie obrazów, przedstawiaj±cych panów z szablami. A to o czym¶ ¶wiadczy Naturalnie, rekonstrukcja polega na dochodzeniu do tego jak by³o. W tym wypadku, nikt nie zaprezentowa³ ¿adnych wiarygodnych ¼róde³ dotycz±cych stosowania jataganów przez szlachtê, ergo do niczego nie doszli¶my i stoimy w miejscu ;)


I je¶li mogê co¶ zaproponowaæ Przed ozdobn± broni±, proponuje wyposa¿yæ siê w stosowny do tej¿e inwentarz. O wiele lepiej wygl±da grupa rekonstrukcji wyposa¿ona w historyczne kulbaki, ni¿ grupa z ozdobnymi jataganami przy pasach, siedz±ca w sportowych siod³ach. Oczywi¶cie, nie chce aby¶ odczyta³ to jako osobist± wycieczkê. Mówiê ogólnie. Najlepiej zacz±æ od historycznych podstaw- chcia³bym kiedy¶ zobaczyæ realn± rekonstrukcje np. husarza, z w³asnym namiotem, kilkoma pacho³kami, ociekaj±cego z³otem i kamieniami.

Pozdr.

Od¶wie¿ê temat; jatagany i inne ¿elastwo z muzeum w £êczycy.

Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik

Pozdrawiam.