A więc... zakładam temat jako że nie doszukałem się traktującego o podobnym zagadnieniu...

Dziś na lekcji historii wielmożna pani profesor dała nam różne albumy dotyczące sztuki na przestrzeni dziejów. Dostrzegłem tam ciekawą ilustrację. Była to ilustracja do kodeksu z 962 r, z "opactwa św. Michała" (prawdopodobnie chodzi o San Miguel de Escalada) w Hiszpanii. Przedstawia on m. in. aniołki, grające na takich oto "gitarkach", lutniach kto wie czym.



Cóż, rysunek choć średniej jakości, ale oddaje chyba sedno sprawy. Dokładnie tak były przedstawione owe instrumenty na obrazku z X wieku.
Pytanie - Czy coś takiego istniało?

A jeśli:

a)Miało owo coś jakieś pudło pod strunami, czy deskę?
b)Z czego robiono struny?

Zgadza siê, to w³a¶nie to opactwo, chocia¿ manuskrypt zosta³ wykonany prawdopodobnie w Tábara. Jest to jedna z kopii komentarzy Beatusa z Liébana do Apokalipsy (Commentarius in Apocalypsin ), obecnie przechowywana Nowym Jorku (Pierpont Morgan Library, M. 644, st±d kodeks funkcjonuje równie¿ pod nazw± Morgan Beatus), obecnie datuje siê j± na ok. 945 r., ale to szczegó³. Mówi±c ogólnie, jest to jeden z doskona³ych przyk³adów miniatur mozarabskich, mo¿e nie naj³adniejszy Beatus jakiego widzia³em, ale i tak co¶ cudownego.

Mo¿e tyle pró¿nych popisów, teraz popisy bardziej u¿yteczne.

Opis manuskryptu masz w katalogu PML Corsair. Wszystkie miniatury wraz z (miejscami ch*jow±) deskrypcj±TUTAJ. Nie muszê wiêc ju¿ ****yæ o historii manuskryptu, uk³adzie, miniaturach, etc. Instrumenty pojawiaj± siê na fol. 87r, 174v, 181v, czyli (jak w ka¿dym "Beatusie") przy Starcach Apokalipsy i Adoracji Baranka (bywaj± jeszcze przy adoracji z³otej pos±gu i in.).

A teraz odpowiadam na pytania:

Hmmm... to pytanie raczej z pogranicza ontologii Ogólnie mówi±c: tak - je¶li uznamy, ¿e to bardzo uproszczony schemat, nie - je¶li potraktujemy obraz "dos³ownie".
Wszystkie kodeksy z komentarzem Beatusa (a by³o ich sporo) by³y bardzo dok³adnie kopiowane, pewne odstêpstwa od mozarabskich schematów pojawiaj± siê dopiero, gdy Komentarz przedostaje siê za Pireneje i kopiuj± go skryptoria francuskie (np. St-Sever), w³oskie (np. Farfa) i inne. Jednak manuskrypty funkcjonuj±ce na Pó³wyspie ukazywa³y zazwyczaj ten sam zestaw instrumentów (akurat Escalada ma najubo¿szy). Prowadzi³o to do powielania wzorców w kolejnych manuskryptach i raczej trzymania siê pierwotnego autorytetu ni¿ odwzorowania rzeczywisto¶ci. Oczywi¶cie s± wyj±tki, np. Beatus z Silos, BL Add. 11695, gdzie obok praktycznie identycznych "lutni"pojawiaj± siê podobne instrumenty z piêcioma strunami i smyczkiem (fol. 86r, linków nie chce mi siê wklejaæ), ale to ju¿ ponad 150 lat po Escalada i mo¿e nie bêdê siê rozwleka³, bo wyskoczy jaki¶ knyp i zapyta, czy mi p³ac± od litery...
Mozarabskie miniatury okre¶lane s± czêsto jako wrêcz "abstrakcyjne" - poza widocznymi ¶rodkami: ornamentyk±, dos³owno¶ci± wobec tekstu, nie za¶ rzeczywisto¶ci, etc. pos³ugiwa³y siê uproszczeniami i schematami (wiem, ¿e ja teraz te¿ upraszczam, ale darujcie, nie chcê dra¿niæ knypów zbyt wieloma literkami). Pomijaj±c dalsze rozwa¿ania: iluminator interpretuj±c biblijne cithara przedstawi³ instrument sobie znany, ale ze wzglêdu na specyficzny styl przedstawi³ go schematycznie, st±d trzy ko³ki i jedna (lub wcale) struna nad szyjk± i podobne nie¶cis³o¶ci. Kolejni twórcy, kopiuj±c kodeks albo zrobili dok³adne odwzorowanie, albo wzbogacili wizerunek instrumentu o nowe elementy (albo fantazyjne, albo znane z odpowiednika tej "lutni" z ich czasów i miejsca, albo zaczerpniête z innych instrumentów). Mamy po prostu przedstawienie realnego instrumentu, przekszta³cone przez mozarabski styl i u¿yte w roli biblijnego atrybutu/symbolu.
Dla u³atwienia ¿ycia proponujê nazywaæ ten instrument "lutni± mozarabsk±", chyba ¿e kto¶ woli stosowaæ terminologiê arabsk± (z romañsk± jest tu raczej k³opot, ale nie rozwijam).
Pud³o obci±gniête skór±. Instrument "monolityczny", tj. korpus, szyjka i komora ko³kowa z jednego kawa³ka drewna.

Stawiam na jelitowe. W grê mog³yby wchodziæ jeszcze jedwabne, z koñskiego w³osia raczej odpadaj±.

Pytania o pochodzenie, historiê, rozwój, analogie, strojenie, praktykê wykonawcz±, inne instrumenty w Beatusach i bibliografiê nie pad³y, wiêc czujê siê z nich (w tym momencie) zwolniony

O dobry cz³owieku, ¦wiatowid w dzieciach Ci to wynagrodzi...

W takim razie, pytanie nastêpne : Czy pud³o to by³o wydr±¿one "korytko", a na nim naci±gniêta skóra z naci±giem sznurkowym (¿e tak powiem), tak jak w djembe?

Korpus instrumentu to taka "chochla" z komor± ko³kow± (ko³ki osadzone wertykalnie). Materia³u porównawczego jest dosyæ du¿o - instrumenty tego typu by³y u¿ywane w³a¶ciwie w ca³ym basenie Morza ¦ródziemnego (i bardziej na wschód) przez kilkaset lat, a jakby siê uprzeæ, to gdzieniegdzie od czasów faraoñskich po dzieñ dzisiejszy. Po przejrzeniu ikonografii mogê powiedzieæ, ¿e naci±gu tam nie by³o. Skóra jest przyklejana, a ³±czenie ewentualnie wzmacniane gwo¼dzikami (tak, jak ma to miejsce np. w niektórych instrumentach arabskich).
Ten typ "lutni" jest równie¿ znany ze znalezisk archeologicznych:
Kliknij, aby zobaczyæ za³±cznik
(za F. Anoyanakis, Ein byzantinischen Musikinstrument, AM, 37, 3/4, s. 158-165, tam szersze omówienie)
Je¶li chcesz co¶ nieco podobnego, to masz 9 dni
Pod koniec XIII w. pojawia³y siê wersje z wiêksz± ilo¶ci± stun (lub zdwojonymi), albo ko³kami lateralnymi (znane m. in. z miniatur w kodeksach Cantigas de Santa Maria).
Wystarczy, czy co¶ jeszcze?

Ale wola³bym dopiero po wej¶ciu w ¿ycie prokoncepcyjnego pakietu pos³a Pi³ki i nadobnej pos³anki Sobeckiej.