-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Sunnici (arab. أهل السنة) - jeden z trzech g³ównych ortodoksyjnych od³amów islamu (pozosta³e to: szyici i charyd¿yci) wierny ortodoksyjnej tradycji sunny, uznaj±cy wszystkich kalifów do 1924 r. za prawowitych nastêpców Mahometa. Stanowi± 75-90% wszystkich muzu³manów.
Po upadku Kalifatu w 1924 r. sunnici stracili w³adzê zwierzchni±. Du¿e znaczenie w¶ród wielu sunnitów, g³ównie pochodzenia arabskiego, zdoby³ fundamentalistyczny ruch wahhabitów (zwi±zany ze szko³a hanbalick±).
Szko³y sunnicke
Sunnici dziel± siê na cztery g³ówne szko³y prawa:
* Szko³a hanaficka (od Abu Hanify an Numana ibn Thabita zwanego wielkim Imamem, VIII w.) opiera siê na Koranie, sunnie oraz osobistej opinii prawników, tzw. raj. Jest najpopularniejsza, bo obejmuje jedn± trzeci± ¶wiata islamu – Turcjê, Ba³kany, ¯yzny Pó³ksiê¿yc, czê¶ciowo Afganistan, Pakistan; nie ma jej w Afryce Pó³nocnej . Szko³a ta stanowi 35-40% ortodoksyjnych muzu³manów. Uchodzi za najbardziej otwart± filozoficznie i religijnie spo¶ród wszystkich szkó³ sunnickich. Niemal wszyscy polscy muzu³manie s± hanafitami.
* Szko³a malikicka (od Malika ibn Anasa, VIII w.) opiera siê tylko na tym, co spisane, a wiêc na Koranie i hadisach, kieruje siê tak¿e interesami ummy muzu³mañskiej. Jako jedyna kieruje sie równie¿ zwyczajami i praktykami mieszkañców Medyny z pierwszych lat islamu (amal ahl al-medina). Przyjêta jest w Afryce Pó³nocnej, w Górnym Egipcie. Stanowi oko³o 20-25% wszystkich ortodoksyjnych muzu³manów.
* Szko³a szafi’icka (od Asz-Szafi’ego, IX w.) opiera siê na Koranie i sunnie oraz na analogii i zgodzie prawników. Ma³o rozpowszechniona: Dolny Egipt, Afryka Wschodnia, Azja Po³udniowo-Wschodnia. Szko³a do¶æ zachowawcza, nie opieraj±ca swych pogl±dów na autorytetach religijnych. Stanowi 10-15% ortodoksyjnych muzu³manów.
* Szko³a hanbalicka (od Ibn Hanbala, IX w.) – konserwatywna, je¶li chodzi o kult, Koran i hadisy; ma ma³o zwolenników, zachowa³a siê dziêki ruchowi Muhammada Ibn Abd al-Wahhaba z XVIII w. Wystêpuje w Arabii Saudyjskiej, Katarze, Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Stanowi 4-5% wszystkich ortodoksyjnych muzu³manów. Szybko rozwijaj±ca siê, jednak tylko w swej wahhabickiej odmianie.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Szyizm (od arab. شيعة علي, si'at Ali - stronnictwo Alego) - obok sunnizmu i charyd¿yzmu stanowi jeden z trzech podstawowych nurtów wspó³czesnego islamu, przez sunnitów zawsze przedstawiany jako innowacja w religii. Pierwotnie by³ wyznawany g³ównie przez muzu³manów pochodzenia arabskiego, ale za panowania dynastii Safawidów (1501-1736) dosz³o do nieomal ca³kowitej szyizacji Persji, która obejmowa³a wtedy m. in. obecne terytoria Iranu i Azerbejd¿anu, czê¶æ Afganistanu i Pakistanu, a przej¶ciowo równie¿ po³udniowy Irak i Bahrajn na Pó³wyspie Arabskim.
Szyici nie uznaj± 3 pierwszych kalifów. Rozdzia³ od sunnitów dokona³ siê w wyniku sporu o w³adzê po ¶mierci kalifa Alego. Szyici nie uznali nowego kalifa, za¶ Alego uznali za pierwszego imama.
W chwili obecnej wp³ywy szyizmu utrzymuj± siê g³ównie na terytorium dawnej Persji (90-96%), w Iraku (56-61%) i Libanie (ok. 30%). Z szyizmu wywodzi siê wiele pomniejszych nurtów, a w¶ród nich warto wymieniæ Druzów, alewitów, alawizm (nusajryzm), babizm, bahaizm i jazydyzm. Najbardziej znanym szyit± w XX wieku by³ ajatollah Ruhollah Chomeini. Symbolem szyizmu jest pó³ksiê¿yc z ma³± gwiazd± po prawej stronie.
Wszystkie jednak szko³y prawa sunnickiego uwa¿ane s± za równie prawowierne. W sunnizmie ujawni³ sie ostatnio ruch odrodzeniowy zwany salafija, zmuszaj±cy wiernych (mumin) do wysi³ku (d¿ihad) w zdobywaniu wiedzy o wierze (ilm udin) i zakazuje jakiegokolwiek na¶ladownictwa madhabów (szkó³ prawno teologalnych).
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Charyd¿yzm (arab. خوارج,) - najmniejszy z trzech nurtów islamu obok sunnizmu i szyizmu. By³ pierwsz± grup± roz³amow± w tej religii, co mia³o miejsce wskutek sporu o sukcesjê do tronu kalifa.
Charyd¿yci oddzielili siê od g³ównego nurtu islamu podczas bitwy pod Siffin (657). Ali przyj±³ pertraktacje, czym zrazi³ do siebie czê¶æ swych zwolenników, uwa¿aj±cych i¿ jedynie walka rozstrzygn±æ mo¿e spór o sukcesjê po proroku.
Wyznaj± egalitaryzm i skrajnie surow± etykê. Obecnie istnieje tylko najmniej radykalna ich ga³±¼: ibadyci w Algierii, Omanie i Bahrajnie.
Charyd¿yci czuli odrazê do koncepcji g³osz±cej, ¿e namiestnictwo Proroka jest dostêpne tylko dla cz³onków wybranych klanów, jak to utrzymuj± sunnici i szyici. Twierdzili za¶, ¿e kalifem mo¿e byæ obrany ka¿dy g³êboko wierz±cy i prawy muzu³manin, podobnie zreszt± jak w przypadku odej¶cia od czystego islamu, powinien byæ usuwany. Charad¿yci byli i pozostaj± nadal surowymi fundamentalistami, interpretuj±cymi Koran w sposób dos³owny. Charad¿yci anga¿owali siê w gwa³towne zamachy terrorystyczne, skierowane przeciwko muzu³manom nie podzielaj±cym ich pogl±dów. Jedyn± pozosta³± po nich podsekt± s± ibadyci, ¿yj±cy w Omanie i pó³nocno-wschodniej Afryce. Ró¿nice, jakie wyst±pi³y w historii islamu, odnosi³y siê mniej do zagadnieñ teoretycznych i dogmatycznych, a wiêcej do zagadnieñ spo³eczno-politycznych. Sekty w islamie ró¿ni³y siê miêdzy sob± w sprawach teologii, ale wiêksze ró¿nice wystêpowa³y w sprawach praktycznych, jak np., kto powinien kierowaæ spo³eczno¶ci± muzu³mañsk±.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
